آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) با اشاره به تغییر حالت انسان در هنگام «فقر» و «غنی» می فرماید: «از كسانى مباش كه به هنگام بى نيازى مغرور و به هنگام فقر مأيوس مى گردند»، در واقع اين افراد كم ظرفيت، به هنگام غنی و بى نيازى، غرور تمام وجودشان را پر کرده و ارزش هاى انسانى و بندگى خدا را فراموش می کنند و به هنگام تنگدستى، يأس و نااميدى تمام وجودشان را احاطه مى كند؛ اما مؤمنانِ پرظرفيت اگر تمام دنيا را به آنها بدهند مغرور نشده و اگر بر خاك سياه نیز بنشينند نه از رحمت خدا مأيوس مى گردند و نه سستى در وجودشان راه مى يابد.

امام علي(علیه السلام) در بخشی از حكمت 150 «نهج البلاغه» می فرماید: ([از كسانى مباش كه] به هنگام بى نيازى مغرور و فريفته دنيا مى شوند و به هنگام فقر مأيوس و سست مى گردند)؛ «إِنِ اسْتَغْنَى بَطِرَ وَ فُتِنَ، وَ إِنِ افْتَقَرَ قَنِطَ وَ وَهَنَ».
اين حالت افراد كم ظرفيت است كه به هنگام غنی و بى نيازى همه چيز حتى خدا و خويشتن را به فراموشى مى سپارند و مال و ثروت و مقام، تمام وجودشان را پر مى كند ارزش هاى انسانى در نظرشان بى رنگ و بندگى خدا از دست مى رود و به هنگام فقر و تنگدستى يأس و نوميدى و به دنبال آن سستى و ناتوانى تمام وجودشان را احاطه مى كند. قرآن مجيد نيز در اين باره مى فرمايد: «وَ لَئِنْ أَذَقْنَا الاِنسَانَ مِنَّا رَحْمَةً ثُمَّ نَزَعْنَاهَا مِنْهُ إِنَّهُ لَيَئُوسٌ كَفُورٌ * وَ لَئِنْ أَذَقْنَاهُ نَعْمَاءَ بَعْدَ ضَرَّاءَ مَسَّتْهُ لَيَقُولَنَّ ذَهَبَ السَّيِّئَاتُ عَنِّى إِنَّهُ لَفَرِحٌ فَخُورٌ»(1)؛ (و اگر از جانب خويش، رحمتى به انسان بچشانيم سپس آن را از او بگيريم، بسيار نوميد و ناسپاس خواهد بود، و اگر بعد از ناراحتى و زيانى كه به او رسيده، نعمت هايى به او بچشانيم به يقين مى گويد: بدى ها از من برطرف شده، [و ديگر باز نخواهد گشت] و غرق شادى و غفلت و فخرفروشى مى شود).
آيات ديگر قرآن مجيد نيز همين معنا را درباره افراد كم ظرفيت و ضعيف الايمان بيان كرده، اما مؤمنان پرظرفيت اگر تمام دنيا را به آنها بدهند مغرور و طغيان گر نمى شوند و اگر بر خاك سياه بنشينند نه از رحمت خدا مأيوس مى گردند و نه سستى در وجودشان راه مى يابد.(2)