آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

از منظر امام علی(ع) «غیرت زن» كفر است و «غيرت مرد» ايمان است. منظور از غيرت زن، حسادتى است كه نسبت به همسر دیگر شوهرش دارد و مقصود از غيرت مرد ممانعت مرد از ورود شخص ديگرى به حريم ناموس خود می باشد. در واقع غیرت مرد در مسير نهى از منكر و غیرت زن در مسير نهى از معروف قرار دارد؛ البته تعدد زوجات شرايطى دارد و نبايد وسيله اى براى هوسرانى مردان گردد؛ ولى در صورتى كه آن شرايط جمع گردد زن بايد آن را تحمل كرده و به فرمان خدا تن دهد. از سویی، غیرت در مسائل ناموسى هم نباید سبب وسواس و بدبيني شود.

امام(عليه السلام) در حکمت 124 نهج البلاغه تفاوت ميان غيرت مرد و زن را بيان مى كند و مى فرمايد: (غيرت زن كفر است و غيرت مرد ايمان)؛ «غَيْرَةُ الْمَرْأَةِ كُفْرٌ، وَ غَيْرَةُ الرَّجُلِ إِيمَانٌ».
حديث اشاره به اين مطلب دارد كه زن اگر نسبت به همسر ديگرى براى شوهرش حسادت بورزد و عكس العمل تندى نشان دهد در واقع مخالفت با فرمان خدا كرده؛ زيرا خداوند روى مصالح متعددى تعدد زوجات را با شرايطى مجاز شمرده؛ ولى اگر مرد نسبت به ارتباط همسرش با مرد بيگانه اى حسادت بورزد و از گام نهادن او در زندگى خانواده اش ناراحت گردد و عكس العمل نشان دهد در واقع اطاعت فرمان خدا كرده و در مسير نهى از منكر گام برداشته است. در حالى كه زن اگر چنين كند در مسير نهى از معروف قرار گرفته است.
البته انكار نمى كنيم كه تعدد زوجات نيز شرايطى دارد و نبايد وسيله اى براى هوسرانى مردان گردد؛ ولى در صورتى كه آن شرايط جمع گردد زن بايد آن را تحمل كند و به فرمان خدا تن در دهد در حالى كه اگر زن شوهردار، با مرد ديگرى رابطه برقرار سازد، خواه به صورت فجور باشد يا ظاهراً صيغه عقد دائم يا موقتى با او جارى كند به يقين راه خلاف را پيموده است.
«غيرت» حالتى است كه انسان را وادار مى كند از ورود ديگران به حريم زندگى شخصى او جلوگيرى كند، افتخارات او را سلب ننمايد، مواهبش را از دستش نگيرد و متعرض نواميس او نشود و منظور از «غيرت زن» در كلام حكيمانه بالا همان حسادتى است كه نسبت به زوجه ديگر همسرش پيدا مى كند و منظور از «غيرت مرد» در كلام بالا ممانعتى است كه مرد از ورود ديگرى به حريم خانواده و ناموس خود به عمل مى آورد.
تعبير به «كفر» در اين كلامِ حكمت آميز اشاره به كفر عملى است، زيرا كفر و ايمان معانى متعددى دارد كه در آيات قرآن نيز منعكس است. اين واژه كراراً در قرآن مجيد به بت پرستان اطلاق شده كه كفرشان، كفر اعتقادى است؛ ولى در آيه 97 سوره آل عمران به كسانى كه حج را ترك كنند و نسبت به آن بى اعتنا باشند واژه «كفر» به كار رفته، مى فرمايد: «وَ للهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلاً وَ مَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللهَ غَنِىٌّ عَنِ الْعَالَمِينَ»؛ (و براى خدا بر مردم [واجب] است که آهنگ خانه [او] کنند، آنها که توانایى رفتن به سوى آن دارند. و هر کس کفر ورزد [و حجّ را ترک کند، به خود زیان رسانده]، و خداوند از همه جهانیان، بى نیاز است). و اين كفر عملى است نه اعتقادى كه آثار خاص خود را داشته باشد. كفرِ زن در اينجا همان بى اعتنايى به دستور خدا يعنى جواز تعدد زوجات در موارد لازم است.
روايات متعددى از پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) و ساير معصومان(عليهم السلام) در اهميت «غيرت» وارد شده؛ پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) در حديثى مى فرمایند: «كانَ إبْراهيمُ أبي غَيُوراً وَ أَنَا اَغْيَرُ مِنْهُ وَ أرْغَمَ اللهُ أنْفَ مَنْ لا يُغارُ مِنَ الْمُؤْمِنينَ»(1)؛ (پدر من ابراهيم غيرتمند بود و من از او غيرتمندترم. خداوند بينى كسانى از مؤمنين را كه غيرت ندارند بر خاك بمالد).
البته در عرف ما گرچه واژه «غيرت» معمولاً در غيرت ناموسى به كار مى رود ولى مفهوم آن گسترده است و تمام مواهب و ارزش هاى الهى را كه بايد از آن دفاع كرد شامل مى شود، بنابراين دفاع از وطن و آبرو و حيثيت و از آن مهم تر دفاع از دين و آيين نيز از مصاديق غيرت است.
اين نكته نيز شايان دقت است كه گاهى افراد در مسائل ناموسى و غير آن گرفتار وسواس مى شوند و به نام «غيرت» به هر كسى بدبين شده و عكس العمل نشان مى دهند، در روايات اسلام از اين حالت نهى شده است. رسول خدا(صلى الله عليه وآله) مى فرمايد: «مِنَ الغَيرَةِ ما يُحِبُّ اللهُ وَ مِنْها ما يُبْغِضُ اللهُ؛ فَالْغَيرَةُ الَّتِي يُحِبُّ اللهُ الْغَيرَةُ فِي الرَّيْبَةِ وَ الْغَيرَةُ الّتي يُبْغِضُ اللهُ الْغَيرَةُ في غَيْرَ رَيْبَةٍ»(2)؛ (نوعى از غيرت را خدا دوست دارد و نوعى را دشمن مى دارد؛ اما آنچه را دوست دارد اِعمال غيرت در مواردى است كه آثار شك و ترديد و انحراف نمايان مى شود و اما غيرتى را كه خدا دشمن مى دارد آن است كه در غير اين موارد [فقط با سوء ظن آميخته به وسواس] انجام مى شود).
مولی امير مؤمنان علي(علیه السلام) در نامه 31 «نهج البلاغه» در وصيت به فرزندش امام حسن(عليهما السلام) با اشاره به اين موضوع كه غيرت بيجا گاه سبب مى شود انسان هاى درست كار به نادرستى كشيده شوند، مى فرمايد: «وَ إِيَّاكَ وَ التَّغَايُرَ فِي غَيْرِ مَوْضِعِ غَيْرَةٍ، فَإِنَّ ذَلِكَ يَدْعُو الصَّحِيحَةَ إِلَى السَّقَمِ، وَ الْبَرِيئَةَ إِلَى الرِّيَبِ»؛ (برحذر باش از اين كه در جايى كه نبايد غيرت به خرج دهى اظهار غيرت كنى [و كار به سوء ظن ناروا بينجامد]؛ زيرا اين غيرت بى جا و سوء ظن نادرست، زن پاكدامن را به ناپاكى و بى گناه را به آلودگى ها سوق مى دهد).(3)