آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«المنتظم فى تاریخ الملوک و الامم» یکى از کتاب هاى بسیار مهم اهل سنت در زمینه تاریخ اسلام، صحابه شناسى و رجال مى باشد که توسط ابو الفرج عبد الرحمن ابن جوزى (508ـ 597ق) تالیف شده است. ابن جوزى که با فلسفه و علوم نظرى مخالف بود، روش کلامى و صرفاً غیر عقلى در عقاید را دنبال مى کرد. اما على رغم این مخالفت براى اثبات وجود خدا در ابتداى کتاب خود همان «دلیل حدوث» متکلمان را ذکر کرده است که در واقع برهان عقلى به شمار مى رود. این کتاب به عنوان منبعى مهم براى مورخان پس از ابن جوزى به شمار مى رود که بخشى از مطالب کتاب خود را بر اساس آن تدوین نموده اند. مثل ذهبى در تاریخ الاسلام و ابن کثیر در البدایه و النهایه. ابن جوزى که از متعصبان حنابله اهل سنت بود بسیاری از حقایق و وقایع مربوط به عقاید شیعه را در کتاب خود نقل و ذکر نکرده است. او که از نوادگان ابوبکربود با تشیع مبارزه مى کرد و همه علماى شیعه را در بغداد ممنوع المنبر کرد. همچنین مثل سایر تراجم نویسان اهل سنت، اعتقاد به تشیع را دلیل بر ضعف راوى دانسته و با عباراتى مثل «کان یمیل الى الرفض یا التشیع»، «کان یرمى بالاعتزال و الرفض»، «یتظاهر فى الغلوّ و الرفض»، «لایعظّم بیت الخلافه» به تضعیف و ردّ علما و راویان شیعه پرداخته است. البته به طور نا خواسته مطالبى در کتابش بیان کرده که به نفع شیعه بوده و به وسیله علماى شیعه مورد دقت قرار گرفته است.
 

«المنتظم فى تاریخ الملوک و الامم» یکى از کتاب هاى بسیار مهم اهل سنت در زمینه تاریخ اسلام، صحابه شناسى و رجال مى باشد که توسط ابو الفرج عبد الرحمن ابن جوزى (508ـ 597ق) تالیف شده است.
ابن جوزى که با فلسفه و علوم نظرى مخالف بود، روش کلامى و صرفاً غیر عقلى در عقاید را دنبال مى کرد. اما على رغم این مخالفت براى اثبات وجود خدا در ابتداى کتاب خود همان «دلیل حدوث» متکلمان را ذکر کرده است که در واقع برهان عقلى به شمار مى رود.
شیوه تدوین کتاب المنتظم:
او کتاب خود را به این ترتیب تالیف نموده است که ابتدا در طى یک مقدمه مفصل به اثبات توحید و خلقت پرداخته و سپس کیفیت خلق موجودات تا مرحله پیدایش و خلقت حضرت آدم توسط حق تعالى را توجیه و تبیین نموده است. پس از آن مسائل مهم تاریخى را از آغاز خلقت حضرت آدم تا پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) را در حدود دو جلد گزارش کرده است. سپس سیره نبوى را در بیش از یک مجلد تدوین کرده و بعد از آن تاریخ خلفاى چهارگانه را ذکر کرده است. آنگاه تمام اتفاقات و حوادث تاریخ اسلام را به ترتیب سال تا زمان خودش نگاشته است.
اعتقاد ابن جوزى:
ابن جوزى که از متعصبان حنابله اهل سنت بود بسیاری از حقایق و وقایع مربوط به عقاید شیعه را در کتاب خود نقل و ذکر نکرده است. او که از نوادگان ابوبکربود با تشیع مبارزه مى کرد و همه علماى شیعه را در بغداد ممنوع المنبر کرد. همچنین مثل سایر تراجم نویسان اهل سنت، اعتقاد به تشیع را دلیل بر ضعف راوى دانسته و با عباراتى مثل «کان یمیل الى الرفض یا التشیع»، «کان یرمى بالاعتزال و الرفض»، «یتظاهر فى الغلوّ و الرفض»، «لایعظّم بیت الخلافه» به تضعیف و ردّ علما و راویان شیعه پرداخته است. البته به طور نا خواسته مطالبى در کتابش بیان کرده که به نفع شیعه بوده و به وسیله علماى شیعه مورد دقت قرار گرفته است.
شیوه بیان وقایع تاریخی:
 او در ترتیب ذکر وقایع تاریخی دو روش را در پیش گرفته است:
1ـ حوادث تاریخى قبل از هجرت پیامبر از مکه به مدینه را به صورت ابواب ذکر کرده است.
2ـ حوادث پس از هجرت را به صورت سال ها آورده است.
وى در تاریخ هر سال نیز نخست اخبار و حوادث مهم و شگفت انگیزى که از نظر خود جالب بوده اند را آورده و سپس به وفیات بزرگان در همان سال پرداخته است اینگونه که نام آنها را به ترتیب حروف الفبایى ذکر مى کند و گاهى شرح مختصرى هم در مورد شخصیت ها مى آورد.
تلخیص و تکمیل المنتظم:
کتاب ابن جوزى توسط «شیخ علاء الدین علی بن محمد» مشهور به «مصنّفک» در سال 870 قمرى در یک مجلّد تلخیص شده است و آن را «مختصر المنتظم و ملتقط الملتزم» نامیده است. البته اصل کتاب المنتظم که توسط ابن جوزى در ده مجلد قطور تنظیم یافته بود، توسط خودش در یک مجلد مختصر نوشته شد که آن را«شذور العقود فی تاریخ العهود» نامیده است.
کتاب المنتظم تا حوادث سال 574 قمرى را در بر دارد و سبط ابن جوزی (نوه دخترى ابن جوزى) حوادث 575 تا 590 قمرى را در کتابى با عنوان «دُرّه الاکلیل» تنظیم کرد که به عنوان «ذیل المنتظم» تلقّی شده است.
علاوه بر این، ذیل هاى فراوان دیگرى بر این کتاب نوشته شده است که در واقع تکمیل و ادامه حوادث سال های پس از 590 قمرى مى باشد.
این کتاب به عنوان منبعى مهم براى مورخان پس از ابن جوزى به شمار مى رود که بخشى از مطالب کتاب خود را بر اساس آن تدوین نموده اند. مثل ذهبى در تاریخ الاسلام و ابن کثیر در البدایه و النهایه.
این کتاب که بارها در کشورهاى مختلف اسلامى به چاپ رسیده است، در نوزده جلد به صورت منقّح و تحقیق شده به زیور طبع آراسته شد.