آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

شمس الدین ابوالخیر محمد بن محمد دمشقی شافعی معروف به ابن جزری (751 ـ 833 ق) یکی از مهم ترین شخصیت‌ها و علمای شافعی اهل سنت می باشد که در زمینه های مختلف علوم اسلامی مثل قرائت قرآن، حدیث و تاریخ تبحر داشته و از جمله علمای عادل اهل سنت تلقی شده است. نسبت جزری مربوط به جزیره ابن عمر (ما بین دجله و فرات که منطقه ای در ترکیه امروزی است) می باشد.  او پس از تولد و رشد یافتن در دمشق، در همانجا مدرسه ای به نام دارالقرآن بنا نهاد و به تدریس و ترویج اندوخته هایش پرداخت. سپس به شهرهای مصر و روم مسافرت کرد و به همراه تیمور لنگ به ماوراء النهر هجرت کرد و در نهایت به شیراز رفته و از سوی تیمور مقام قضاوت آنجا را به عهده گرفت. وی در شیراز سکنی گزید و در همان دیار درگذشت.
او دانشمندی شافعی مذهب بود، اما از جهت عقیده به عقاید شیعه بسیار نزدیک و متمایل بود؛ به طوری که در پاسخ شعر یکی از علما به اسم «ابن السلامه» درباره آب زمزم و شرافت علی بن ابی طالب (علیه السلام) چنین سروده است:
وصل المشرف من امام مرتضی نور الشریعه ذی الکمال الواضح ... و ذکرت انک قد نظرت فلم تجد غیر الدعاء المستجاب الصالح
او جرعه من ماء زمزم حبذا ما قد وجدت و سلت فیه بمازج ... اما الدعاه فلست ابغی غیره ما کنت قط الی سواه بطامح
 

شمس الدین ابوالخیر محمد بن محمد دمشقی شافعی معروف به ابن جزری (751 ـ 833 ق) یکی از مهم ترین شخصیت‌ها و علمای شافعی اهل سنت می باشد که در زمینه های مختلف علوم اسلامی مثل قرائت قرآن، حدیث و تاریخ تبحر داشته و از جمله علمای عدول اهل سنت تلقی شده است. نسبت جزری مربوط به جزیره ابن عمر (ما بین دجله و فرات که منطقه ای در ترکیه امروزی است) می باشد. البته افراد زیادی با این لقب شهرت دارند که در رتبه علمی و اهمیت رجالی به پایه اعتبار ابن جزری نمی رسند.  فرزندان و نواده های او نیز اهل علم و دیانت بوده و از رجال حدیث و تاریخ به شمار می روند مثل «فتح الدین محمد بن محمد بن شمس الدین».
عقیده و مذهب ابن جزری:
او دانشمندی شافعی مذهب بود، اما از جهت عقیده به عقاید شیعه بسیار نزدیک و متمایل بود؛ به طوری که در پاسخ شعر یکی از علما به اسم «ابن السلامه» درباره آب زمزم و شرافت علی بن ابی طالب (علیه السلام) چنین سروده است:
وصل المشرف من امام مرتضی نور الشریعه ذی الکمال الواضح
و ذکرت انک قد نظرت فلم تجد غیر الدعاء المستجاب الصالح
او جرعه من ماء زمزم حبذا ما قد وجدت و سلت فیه بمازج
اما الدعاه فلست ابغی غیره ما کنت قط الی سواه بطامح
او پس از تولد و رشد یافتن در دمشق، در همانجا مدرسه ای به نام دارالقرآن بنا نهاد و به تدریس و ترویج اندوخته هایش پرداخت. سپس به شهرهای مصر و روم مسافرت کرد و به همراه تیمور لنگ به ماوراء النهر هجرت کرد و در نهایت به شیراز رفته و از سوی تیمور مقام قضاوت آنجا را به عهده گرفت. وی در شیراز سکنی گزید و در همان دیار درگذشت.
 اساتید ابن جزری:

ابن جزری در مسافرت به دمشق، مصر و سایر شهرها اساتید فراوانی را ملاقات کرد و از محضر آنان بهره برد و به دانش اندوزی پرداخت؛ مثل: 1 ـ ست العرب بنت محمد بن فخر الدین (؟ ـ 767 ق) که ابن جزری در سال 766 ق در خانه او از محضرش به رهبرده است؛ 2 ـ عزالدین ایبک فارسی که مطالبی را در کتاب «المختار من التاریخ» خودش از وی نقل کرده است؛ 3 ـ پدرش محمد بن محمد بن علی بن یوسف که ابن جزری مطالب و احادیث فراوانی را در آثارش از پدر خود نقل کرده است؛ 4 ـ ابوبکر بن محمد بن ابراهیم غرس الدین اربلی ادیب، که بنا به گفته خود ابن الجزری او دوست پدرش بود؛ 5 ـ امین الدین عبدالوهاب بن یوسف دمشقی؛ 6 ـ حافظ عماد الدین ابن کثیر.
شاگردان ابن جزری:

ابن جزری شاگردان فراوانی در زمینه های تاریخ، حدیثو علوم قرآن تربیت کرده است؛ مثل: 1 ـ بدرالدین محمد بن ابی بکر مشهدی مصری شافعی؛ 2 ـ جمال الدین یوسف بن محمد عطار مصری؛ 3 ـ برهان الدین ابراهیم بقاعی شافعی؛ 4 ـ ناصرالدین محمد بن سالم طبلاوی شافعی؛ 5 ـ شمس الدین محمد بن عبدالرحمن بن علی؛ 6 ـ ابوالقاسم محمد بن محمد نویری مالکی؛ 7 ـ بدرالدین حسن بن محمد شافعی معروف به ابن الشویخ؛ 8 ـ نورالدین ابوالحسن علی الاشمونی شافعی؛ 9 ـ ابن حجر عسقلانی.
او برادری به نام شهاب الدین نیز داشت که از علمای علم تاریخ و علوم قرآن به شمار رفته و مورد اعتماد بزرگان اهل سنت مثل ذهبی واقع شده است. وی در سال 743 قمری درگذشت.
کتاب های ابن جزری:

او کتاب‌های فراوانی در زمینه حدیث، تاریخ و علوم قرآن تالیف و تدوین کرده است؛ مانند:
1 ـ «النشر فی القرائات العشر» که خودش آن را با عنوان «تقریب النشر» خلاصه کرده و با عنوان «طیبه النشر» به شعر در آورده است.
2 ـ «الحصن الحصین» که کتابی روایی و حدیثی در زمینه مناجات و دعاهای نبوی می باشد و از مهم ترین منابع حدیثی اهل سنت به شمار می رود. خود ابن جزری آن را دوبار با نام های «العده» و «الجنه» خلاصه کرده است و از علمای شیعه و اهل سنت نیز در صدد شرح و تلخیص آن برآمده و کتاب‌هایی در مورد آن نگاشته اند. مثل کتاب «شرح الحصن الحصین» که توسط ملا علی نورالدین هروی حنفی نوشته شده است و کتاب «غرفه الحصن الحصین» که توسط عبدالله حسینی دشتکی شیعی نوشته شده و ترجمه فارسی کتاب «العده» می باشد.
3 ـ التعریف بالمولد الشریف که توسط مولی کمال الدین حسین بن علی کاشفی بیهقی به فارسی ترجمه شده است.
4 ـ «عقود اللئالی فی الاحادیث المسلسله و العوالی».
5 ـ «الهدایه فی علم الروایه» که توسط زین الدین قاسم جمالی مصری شرح شده است.
6 ـ اسنی المطالب فی مناقب امیرالمؤمنین که مورد توجه بسیاری از علمای اسلام اعم از شیعه و سنی قرار گرفته است.
7 ـ «المقدمه الجزریه»، که کتاب مختصری درباره علم تجوید قرآن است و شرحی توسط ابوحامد مکی بطاوی بر آن نوشته شده است.
8 ـ «غایه النهایه فی طبقات القراء» که در زمینه علما و رجال قرائت قرآن است.
9 ـ «منجد المقرئین و مرشد الطالبین» که در زمینه علم قرائت قرآن است.
10 ـ «المختار من التاریخ» که منبع مهم مورخان متاخر مثل ذهبی و ابن عماد حنبلی به شمار می رود. این کتاب با عنوان «ملخص تاریخ الاسلام» نیز شناخته شده است.
11 ـ المصدر الاحمد فی ختم مسند الامام احمد، در زمینه حدیث.