آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

نورالدین ابوالحسن على بن ابى بکر بن سلیمان بن ابى بکر بن عمر بن صالح هیثمى مصرى شافعى (735 ـ 804 ق) یکى از مهم ترین محدثان، صحابه شناسان، سیره‌نویسان، و مورخان اهل سنت به شمار مى رود که کتاب هاى بزرگى را تدوین کرده است که مورد توجه همگان قرار گرفته است. او در قاهره متولد شد و در همان جا رشد کرد و وفات یافت.

نورالدین ابوالحسن على بن ابى بکر بن سلیمان بن ابى بکر بن عمر بن صالح هیثمى مصرى شافعى (735 ـ 804 ق) یکى از مهم ترین محدثان، صحابه شناسان، سیره‌نویسان، و مورخان اهل سنت به شمار مى رود که کتاب هاى بزرگى را تدوین کرده است که مورد توجه همگان قرار گرفته است.

او در قاهره متولد شد و در همان جا رشد کرد و وفات یافت، وى از همان کودکى با زین الدین عراقى رفاقت داشت و به همراه او از حضور اساتید برجسته شام و مصر بهره برد. آن دو در مسافرت و در وطن از هم جدا نگشته و همه جا قرین و همراه یکدیگر بودند. رابطه آنان چنان صمیمى و خوب بود که هیثمى از دختر عراقى خواستگارى کرد و با او ازدواج نمود. او پس از رشد در دامان پدر، براى افزایش دانش حدیثى و تاریخى خویش به همراه عراقى به شهرهاى مختلف اسلامى مثل حجاز، بیت المقدس، عراق، مصر و شامات مسافرت کرده و از حضور بسیارى از اساتید برجسته زمان خود بهره برد.

هیثمى از لحاظ مذهب فقهى پیرو فقه شافعى بود و از لحاظ اعتقادى گرایش شدیدى به عقاید اشعرى داشت. او را به تقوا، زهد و عبادت، توصیف کرده اند.

اساتید هیثمی:

از مهمترین استاتید وی عبارتند از: مظفرالدین محمد بن محمد عطار، على بن خباز، على عرضى، ابوالفتح میدونى، ابن ملوک، ابن قطره وانى، ابن حموى، ابن قیم ضیائیه، شمس الدین ابن قدامه، ابن عبدالهادى، محمد بن عبدالله نعمانى، احمد بن رصدى، و احمد بن عبد الرحمن مرداوى.

از شاگردان او کسى جز ابن جحر عسقلانى در منابع یاد نشده است.

کتاب های هیثمی:

او کتاب هاى فراوانى در زمینه حدیث تالیف و تدوین کرده است که مهمترین آنها عبارتند از: 1 ـ «مجمع الزوائد و منبع الفوائد» که بارها در کشورهاى اسلامى مثل لبنان در ده مجلّد به چاپ رسیده است؛ 2 ـ «ترتیب تاریخ الثقات لابن حبان» که در بیروت چاپ شده است؛ 3 ـ «تقریب البغیه فى ترتیب احادیث الحلیه»، که در آن احادیث کتاب حلیه الاولیاى ابونعیم اصفهانى را مرتب کرده است؛ 4 ـ «مجمع البحرین فى زوائد المعجمین» که زواید احادیث دو کتاب المعجم الکبیر و المعجم الصغیر طبرانى را در آن گردآورى کرده است؛ 5 ـ «المقصد العلى فى زوائد ابى یعلى موصلى»؛ 6 ـ «زوائد ابن ماجه على الکتب السته»؛ 7 ـ «موارد الظمآن الى زوائد ابن حیان» که غیر از کتاب ترتیب الثقات است؛ 8 ـ «بغیه الباحث عن زوائد مسند الحارث» که در مدینه منوره چاپ شده است؛ 9 ـ «غایه المقصد فى زوائد احمد»؛ 10 ـ «کشف الستار عن زوائد البزار على الکتب السته» که در بیروت چاپ شده است.

حجاز بن عبدالملک عَدَوى (م 1211 ق) کتابى با عنوان «حاشیه على مولد على بن ابى بکر هیثمى» درباره شرح حال او نوشته است.

اهمیت کتاب‌های هیثمى براى شیعه در این است که بسیارى از احادیث مربوط به مناقب و فضائل على بن ابى طالب (علیه السلام) و اولاد طاهرین آن حضرت (علیهم السلام) را در آنها نقل کرده و درباره راویان شیعه با انصاف بحث کرده است.