آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

فايده اخلاقي «تيمّم» اين است كه انسان پيشانيش را كه شريف ترين عضو بدن است با دست بر خاك زده، لمس مى كند تا تواضعش را در پيشگاه خدا نشان دهد و باعث پرورش روحِ تواضع و عبوديت نيز بشود. فايده بهداشتى تيمم اين است كه امروز ثابت شده خاك به خاطر داشتن باكتري هاى فراوان از بين برنده آلودگي هاست. كار اين باكتريها تجزيه مواد آلى و از بين بردن انواع عفونتها است. پس خاكِ پاك، نه تنها آلوده نيست؛ بلكه از بين برنده آلودگي ها است و مى تواند تا حدودى جانشين آب شود، با اين تفاوت كه آب حلّال است؛ ولى خاك ميكرب كش است.

بسيارى مى پرسند دست زدن به روى خاك و به پيشانى و پشت دستها كشيدن چه فايده اى مى تواند داشته باشد؟ به خصوص اينكه مى دانيم بسيارى از خاكها آلوده اند و ناقل ميكربها. در پاسخ به اين گونه ايرادها بايد به دو نكته توجه داشت:
الف) فايده اخلاقى: تيمم يكى از عبادات است و روح عبادت به معنى واقعى كلمه در آن منعكس مى باشد؛ زيرا انسان پيشانى خود را - كه شريف ترين عضو بدن او است - با دستى كه بر خاك زده، لمس مى كند تا فروتنى و تواضع خود را در پيشگاه خداوند آشكار سازد؛ يعنى پيشانى من و هم چنين دست هاى من در برابر تو تا آخرين حد، خاضع و متواضعند و به دنبال اين كار متوجه نماز و يا ساير عباداتى كه مشروط به وضو و غسل است مى شود و به اين ترتيب در پرورش روح تواضع و عبوديت و شكرگزارى در بندگان اثر مى گذارد.
ب) فايده بهداشتى: امروز ثابت شده كه خاك به خاطر داشتن باكتري هاى فراوان مى تواند آلودگيها را از بين ببرد، اين باكتريها كه كار آنها تجزيه كردن مواد آلى و از بين بردن انواع عفونتها است معمولا در سطح زمين و اعماق كم كه از هوا و نور آفتاب بهتر مى توانند استفاده كنند فراوانند، به همين دليل هنگامى كه لاشه هاى حيوانات و يا بدن انسان پس از مردن زير خاك دفن شود و همچنين مواد آلوده گوناگونى كه روى زمينها مى باشد، در مدت نسبتاً كوتاهى تجزيه شده و بر اثر حمله باكتريها كانون عفونت از هم متلاشى مى گردد، مسلّم است اگر اين خاصيت در خاك نبود كره زمين در مدت كوتاهى مبدل به يك كانون عفونت مى شد، اصولاً خاك خاصيتى شبيه مواد «آنتى بيوتيك» دارد و تأثير آن در كشتن ميكربها فوق العاده زياد است.
بنابراين خاكِ پاك، نه تنها آلوده نيست؛ بلكه از بين برنده آلودگي ها است و مى تواند از اين نظر تا حدودى جانشين آب شود، با اين تفاوت كه آب حلّال است؛ يعنى ميكربها را حل كرده و با خود مى برد، ولى خاك ميكرب كش است؛ اما بايد توجه داشت كه خاكِ تيمم، كاملاً پاك باشد همانطور كه قرآن در تعبير جالب خود مى گويد: «طيّباً».
قابل توجه اينكه تعبير به «صعيد» كه از ماده «صعود» گرفته شده اشاره به اين است كه بهتر است خاك هاى سطح زمين براى اين كار انتخاب شود، همان خاك هائى كه در معرض تابش آفتاب و مملو از هوا و باكتري هاى ميكرب كش است، اگر چنين خاكى طيب و پاكيزه نيز بود، تيمم با آن اثرات فوق را دارد بدون اينكه كمترين زيانى داشته باشد.(1)،(2)