پاسخ اجمالی:
امام علي(ع) «زبان» را عامل سرنوشت ساز سعادت و شقاوت انسان معرفي كرده و فرمودند: «خداوند مخلوقى بهتر از كلام و مخلوقى بدتر از كلام نيافريده است، رو سفيدى و روسياهى به سبب كلام است و همانا زبان مانند سگ درنده‌اى است كه اگر رها شود، مى‌درَد و چه بسا كلامى كه نعمت را سلب مى‌كند».
پاسخ تفصیلی:
امام علي(ع) «زبان» را عامل سرنوشت ساز سعادت و شقاوت انسان معرفي كرده و فرمودند: «قَالَ الامامُ عَلِىٌّ(عليه السلام): مَا خَلَقَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ شَيْئاً أحْسَنَ مِنَ الكَلَامِ وَ لاَ أقْبَحَ مِنْهُ بِالْكَلَامِ ابْيَضَّتِ الوُجُوهُ وَ بِالْكَلَامِ اسْوَدَّتِ الوُجُوهُ... فَإنَّ اللِّسَانَ كَلْبٌ عَقُورٌ فَإنْ أنْتَ خَلَّيْتَهُ عَقَرَ وَ رُبَّ كَلِمَةٍ سَلَبَتْ نِعْمَةً»(1)؛ (حضرت علي(عليه السلام) [در وصيّتش به محمّد بن حنفيّه] مى‌فرمايد: خداوند مخلوقى را بهتر از كلام و مخلوقى را بدتر از كلام نيافريده است، رو سفيدى و روسياهى به سبب كلام است و همانا زبان مانند سگ درنده‌اى است كه اگر رها شود، مى‌درَد و چه بسا كلامى كه نعمت را سلب مى‌كند).
اين حديث در مورد اهمّيّت زبان و اصلاح زبان و گفتار است و دو مسأله بسيار قابل توجه در آن وجود دارد: خداوند هيچ مخلوقى را بهتر از سخن و هيچ مخلوقى را زشت تر از سخن نيافريده است. اگر در مسير حق قرار بگيرد، زيباترين مخلوق خدا و اگر در مسير باطل قرار گيرد زشت‌ترين مخلوق خداست.
گاهى يك جمله، امّتى را نجات مى‌دهد، مثلا پيامبر خدا(صلى الله عليه و آله و سلم) در فتح مكّه فرمود: «إذْهَبُوا فَأنْتُمُ الطُّلَقَاءُ»؛ (برويد كه شما آزادشده‌ايد) كه اگر اين جمله را پيامبر اسلام(صلى الله عليه و آله و سلم) نمى‌فرمود، به جهت كينه‌هاى موجود، چنان خونريزى در حرم امن خدا به راه مى‌افتاد كه انتهايش معلوم نبود؛ ولى اين جمله موجب شد كه گروه گروه به اسلام گرايش پيدا كنند.
در جنگ حنين وقتى لشكر اسلام در حال فروپاشى بود، پيامبر اكرم(صلى الله عليه و آله و سلم) به عمويش عبّاس دستور داد كه افرادى را كه در حال فرار بودند صدا كند و او فرياد زد: «يَا أهْلَ بَيْعَتِ الشَّجَرَةِ يَا أهْلَ سُورَةِ البَقَرَةِ...». اين جمله موجب متحد شدن لشكر اسلام و شكست [آنها] تبديل به پيروزى شد.
در مقابل، مواردى داريم كه سخنى، آتش جنگى را روشن مى‌كند و يا بين دو خانواده عداوت و دشمنى ايجاد مى‌كند. يك دروغ ممكن است دنيايى را ناامن كند، مثل دروغى كه آمريكايى‌ها و انگليسى‌ها در عصر ما گفتند كه به دنبال مبارزه با تروريسم و كشف سلاح‌هاى كشتار جمعى هستند كه با اين جمله ناامنى عجيبى در منطقه و دنيا ايجاد كردند و با پُررويى تمام مى‌گويند كه ما به اين وسيله امنيّت ايجاد كرده‌ايم، در حالى‌كه بودجه‌هايى كه اكنون در دنيا صَرف مبارزه با تروريسم مى‌شود، سرسام‌آور است.
پس بايد پذيرفت كه زشت‌ترين و زيباترين مخلوق خدا، زبان است. حضرت در ادامه مى‌فرمايد: سخن است كه روى انسان را سفيد و يا سياه مى‌كند. روز قيامت، روز روسفيدى و روسياهى است و از عوامل سياهى و سفيدى صورت، سخنان انسان است. نه تنها در قيامت؛ بلكه در دنيا هم عدّه‌اى به خاطر سخنان و دروغ‌هايشان رو سياه هستند؛ ولى اين روسياهى در صورت آنها پديدار نيست. زبانِ تربيت نشده، مانند سگ درنده (كلب عقور) است كه اگر رها شود صاحب آن را هم مى‌گيرد.
بايد سعى كنيم زبان خود را در مقابل دوست، خانواده، بزرگتر و كوچكتر، اساتيد و مردم عادى حفظ كنيم.
قلم هم برگردان زبان است به روى كاغذ، نوشته‌هاى بدآموز كه اسباب روسياهى است از زشت‌ترين مخلوقات خداست. گاهى انسان جمله‌اى مى‌گويد و نعمت بزرگى از او سلب مى‌شود، گاه يك ناسپاسى همه چيز را به هم مى‌زند. قرآن، داستان قوم صبا را چنين نقل مى‌كند كه خداوند به آنها توفيق داد سدّى ساختند و در سايه آن باغ‌هاى فراوانى بوجود آمد، به طورى كه وقتى از شهرى به شهر ديگر مى‌رفتند، زير سايه آن باغ‌ها بودند تا آنجا كه ناسپاسى كردند و گفتند: خدايا بين فقرا و اغنياى ما جدايى بينداز؛ اين جمله باعث شد خداوند آنها را عذاب كند. خدا وقتى مى‌خواهد اقوام بزرگ را عذاب كند با كوچك‌ترين مخلوقات عذاب مى‌كند. در مورد قوم سبا هم خداوند مقاومت سدّ آنها را با چند عدد موش صحرايى از بين برد و آب سرازير شد و تمام باغ‌ها و شهر را فرا گرفته و نابود كرد كه اين عذاب به علت ناسپاسىِ آنها، گريبانشان را گرفت.
گام اوّل در سير و سلوك الى الله، زبان است و بايد مواظب آن و ناشكرى‌هايش باشيم تا مبادا خداوند نعمت‌هاى خود را از ما بگيرد.(2)
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.