آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

قرآن به برخي از آثار پیروی از شهوات اشاره کرده است از جمله اين كه «شهوت پرستي» باعث تضییع نماز، دوری از خداوند، ضلالت و گمراهی و .... مي شود. البته «شهوات» در اين جا مفهوم وسيعى دارد و شامل هر گونه تمايل افراطى نفسانى و هواپرستى نيز مى شود. اگر افراد شهوت پرست توبه كنند و ايمان خود را كه به خاطر گناه ضربه ديده تجديد نمايند و به سراغ اعمال صالح بروند، آثار پيروى شهوات از وجودشان برچيده خواهد شد.

خداوند در قرآن، بعد از ذكر نام گروهى از پيامبران الهى و صفات برجسته و والاى آن بزرگواران، مى فرمايد: «فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِم خَلْفٌ أَضَاعُوا الصَّلَوةَ وَ اتَّبَعُوا الشَّهَواتِ فَسَوْفَ يَلْقَونَ غَيّاً»(1)؛ (ولى بعد از آنها، فرزندان ناشايسته اى روى كار آمدند كه نماز را ضايع كردند و از شهوات پيروى نمودند و به زودى [مجازات] گمراهى خود را خواهند ديد). و بلافاصله بعد از آن ـ به عنوان يك استثنا ـ مى فرمايد: «اِلَّا مَن تَابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صَالِحاً فَأُولئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَ لَا يُظْلَمُونَ شَيئاً»(2)؛ (مگر آنها كه توبه كردند و ايمان آوردند و عمل صالح انجام دادند، چنين كسانى داخل بهشت مى شوند و كمترين ستمى به آنها نخواهد شد). شايان توجه اين كه بعد از مسئله ضايع كردن نماز، سخن از پيروى «شهوات» و به دنبال آن، گمراهى به ميان آمده است. اين تعبير حساب شده از يك سو اشاره به آن است كه نماز، عامل مهمى براى شكستن «شهوات» و خود كامگى ها و هواپرستى هاست؛ همان طور كه در آيه 45 سوره «عنكبوت» آمده: «اِنّ الصَّلَوةَ تَنْهى عَنِ الفَحْشاءِ وَ المُنْكَرِ» و از سوى ديگر نشان مى دهد كه سرانجام «شهوت پرستى»، گمراهى و ضلالت است، همان گونه كه در آيه 10 سوره «روم» آمده است: «ثُمَّ كَانَ عَاقِبَةَ الَّذِينَ أَسَاءُوا السُّوأَى أَن كَذَّبُوا بِآيَاتِ اللّهِ وَ كَانُوا بِهَا يَسْتَهْزِئُونَ»؛ (سپس سرانجام كار كسانى كه اعمال بد مرتكب شدند به اين جا رسيد كه آيات خدا را تكذيب كردند و آن را به مسخره گرفتند!). آرى! آنها گمراه مى شوند و به كيفر گمراهى خود؛ يعنى، آتش قهر و غضب الهى گرفتار خواهند شد. روشن است كه «شهوات» در اين جا مفهوم وسيعى دارد و منحصر به «شهوت جنسى» نيست؛ بلكه هر گونه تمايل افراطى نفسانى و هواپرستى را شامل مى شود. البته كسانى كه توبه كنند و ايمان خود را - كه به خاطر گناه ضربه ديده است - تجديد نموده و به سراغ اعمال صالح بروند، اهل بهشت خواهند بود و آثار تضييع نماز و پيروى شهوات از وجودشان برچيده خواهد شد. در آيه دیگری، ضمن بيان مقابله آشكار ميان «بازگشت به سوى خدا» و «پيروى از شهوات» و اشاره به اين كه اين دو موضوع در دو جهت مخالف، حركت مى كنند، مى فرمايد: «وَ اللّهُ يُريدُ أن يَتُوبَ عَلَيْكُمْ وَ يُريدُ الَّذينَ يَتَّبِعُونَ الشَّهَواتِ اَن تَمِيلُوا مَيْلاً عَظِيماً»(3)؛ (خدا مى خواهد توبه شما را بپذيرد و شما را ببخشد و از آلودگى پاك سازد؛ اما آنها كه پيرو شهواتند، مى خواهند شما به كلّى [از راه حق] منحرف شويد). آرى! آنها كه غرق گناه و شهوتند، مى خواهند ديگران را نيز هم رنگ خود سازند و از سر تا پا آلوده گناه كنند؛ در حالى كه خداوند مى خواهد مردم با ترك شهوات به سوى او بازگردند و غرق معرفت و نور و صفاى تقوا و قرين سعادت و خوشبختى شوند. به گفته مفسّران بزرگ، منظور از «ميل عظيم»، هتك حدود الهى و آلوده شدن به انواع گناهان است. بعضى نيز آن را به معنى ازدواج با محارم و مانند آن تفسير كرده اند كه در واقع يكى از مصاديق مفهوم بالاست.
لازم به يادآورى است كه پيروى از شهوات در اين آيه، ممكن است داراى همان مفهوم عام باشد و نيز ممكن است اشاره به «شهوت جنسى» باشد؛ زيرا اين آيه بعد از آياتى قرار گرفته كه حرمت ازدواج با محارم و زنان شوهردار و كنيزان (آلوده به اعمال منافى عفّت) را بيان كرده است. به هر حال اين آيه، گواه روشنى است به اين كه راه «شهوت پرستى» از راه «خداپرستى» جدا بوده و اين دو در مقابل هم قرار دارند.(4)