آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) با دلایل منطقی از عیبجویی و غیبت نهی کرده و می فرماید: «در عيبجويىِ گناه دیگران شتاب مكن، شايد آمرزيده شده باشد، و بر مجازات گناه كوچك خود ايمن مباش ... به سبب آنچه از عيب خود مى دانی، از عيبجويى دیگران خوددارى كن». در واقع بى عيب خداست، و پاكدامن از هرگونه گناه، معصوم است؛ بنابراين عقل اجازه نمى دهد کسی ادعای بى گناهى كند.

امام علی(عليه السلام) در بخشی از خطبه 140 نهج البلاغه همه بندگان خدا را از عيبجويى و غيبت بر حذر مى دارد، و با دلايل منطقى اين بحث را تعقيب کرده و مى فرمايد: (اى بنده خدا! در عيبجويى هيچ كس نسبت به گناهى كه انجام داده است شتاب مكن، شايد او آمرزيده شده باشد، و بر گناه كوچكى كه خود انجام داده اى ايمن مباش، شايد به خاطر آن مجازات شوى)؛ «يَا عَبْدَ اللهِ، لاَ تَعْجَلْ فِي عَيْبِ أَحَدٍ بِذَنْبِهِ، فَلَعَلَّهُ مَغْفُورٌ لَهُ، وَ لَا تَأْمَنْ عَلَى نَفْسِكَ صَغِيرَ مَعْصِيَةٍ، فَلَعَلَّكَ مُعَذَّبٌ عَلَيْهِ».
اشاره به اين كه گناه ديگرى، هر قدر بزرگ باشد ممكن است به خاطر توبه يا شفاعت معصومين(عليهم السلام) يا انجام كارهاى خيرِ جبران كننده، بخشوده شده باشد و گناه خود انسان هر قدر كوچك باشد، ممكن است بر اثر غرور و غفلت و اصرار، مشمول عفو الهى نشده باشد، بنابراين چگونه شخص گنهكار مى تواند به خود اجازه دهد، كه ديگران را بر گناهانشان سرزنش و ملامت و يا عيب جويى و غيبت كند.
در ادامه اين سخن، به بيان ديگر مى فرمايد: (هر كدام از شما از عيب ديگرى آگاه شود، به سبب آنچه از عيب خود مى داند، از عيب جويى او خوددارى كند)؛ «فَلْيَكْفُفْ مَنْ عَلِمَ مِنْكُمْ عَيْبَ غَيْرِهِ لِمَا يَعْلَمُ مِنْ عَيْبِ نَفْسِهِ».
اشاره به اين كه بى عيب خداست، و پاكدامن از هرگونه گناه تنها معصومانند، و هيچ كس را نزيبد كه دعواى بى گناهى كند، بنابراين عقل اجازه نمى دهد ديگرى را با تيرهاى غيبت و ملامت هدف قرار دهيم، در حالى كه خودمان عيوب بسيارى داريم.
حضرت در پايان خطبه مى فرمايد: (اگر كسى از عيب و گناهى پاك است، بايد شكر و سپاس بر اين نعمت، او را از عيبجويى كسى كه به آن عيب و گناه مبتلا شده است، بازدارد)؛ «وَ لْيَكُنِ الشُّكْرُ شَاغِلاً لَهُ عَلَى مُعَافَاتِهِ مِمَّا ابْتُلِيَ بِهِ غَيْرُهُ».
اشاره به اين كه فرض مى كنيم كسى از هر عيب، و يا از عيوب خاصّى، پاك و منزّه باشد، اين نعمتى است بسيار بزرگ كه بايد خدا را بر آن شكر گذارد، و لطف الهى را در مورد خود احساس كند، به يقين اين شكرگزارى چنان او را به خود مشغول مى دارد كه فرصتى براى عيبجويى ديگران نخواهد داشت.
آرى، اين معلّم بزرگ آسمانى براى از ميان بردن صفت رذيله غيبت و عيب جويى، به انواع دلايل منطقى كه هر انسان حق طلبى را قانع مى سازد متوسّل مى شود، و راه را بر بهانه جويان مى بندد.(1)