آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) برای تشویق مردم به انجام نیکی و پرهیز از بدی می فرماید: «آنچه از دنيا كم شود و به آخرت افزوده گردد بهتر است از آنچه از آخرت، كم و به دنيا افزوده گردد. چه بسا كاستي ای كه سودمند است و چه بسا افزايشی كه زيانبار است». همچنین مى فرمايد: «آنچه براى شما حلال شده بيش از چیزی است كه حرام گرديده». يعنى آنچه براى شما مجاز شمرده شده، نسبت به گناهان، بسيار بيشتر و گسترده تر است، پس محرمات محدود را رها ساخته و در جادّه وسيع حلال گام نهید و بدانید خللی در زندگى مادى و معنوى تان پیدا نمی شود.

امام علی(عليه السلام) در بخشی از خطبه 114 نهج البلاغه به دو بيان كاملاً منطقى براى تشويق به انجام نيكى ها و پرهيز از بدى ها مى پردازد، مى فرمايد: (بدانيد آنچه از دنيا كاسته شود و به آخرت افزوده گردد بهتر است از آنچه از آخرت كم و به دنيا افزوده گردد، چه بسا كاستيها كه سود به همراه دارد و چه بسا افزايش ها كه زيانبار است!)؛ «وَ اعْلَمُوا أَنَّ مَا نَقَصَ مِنَ الدُّنْيَا وَ زَادَ في الاخِرَةِ خَيْرٌ مِمَّا نَقَصَ مِنَ الاخِرَةِ وَ زَادَ فِي الدُّنْيَا؛ فَكَمْ مِنْ مَنْقُوص رَابِح وَ مَزِيد خَاسِر!».
اين همان چيزى است كه در قرآن مجيد اشارات روشنى به آن شده، در يك جا مى فرمايد: «مَثَلُ الَّذِيْنَ يُنْفِقُونَ اَمْوالَهُمْ فِي سَبِيْلِ اللهِ كَمَثَلِ حَبَّة اَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِي كُلِّ سُنْبُلَة مِائةُ حَبَّة»(1)؛ (آنها كه در راه خدا اموال خود را انفاق مى كنند همچون دانه اى هستند كه هفت خوشه بروياند و در هر خوشه يك صد دانه باشد).
و در جاى ديگر مى فرمايد: «إنَّ اللهَ أشْتَرى مِنَ الْمُؤْمِنيَنَ أنْفُسَهُمْ وَ اَمْوالَهُمْ بِأنَّ لَهُمْ الجَنَّةَ...»(2)؛ (خداوند از مؤمنان، جان ها و اموالشان را خريدارى كرده كه در برابرش بهشت براى آنان باشد).
بنابراين اموال و عمرها و امكاناتى كه در مسير آخرت به كار گرفته مى شود گرچه در ظاهر چيزى از دنيا را مى كاهد ولى در واقع گاه صدها برابر بر پاداش آخرت مى افزايد و به عكس، اگر انسان، چيزى از آخرت خويش را بكاهد و به اصطلاح از دين و ايمان خود، مايه بگذارد تا به دنيا برسد بهاى سنگينى در برابر متاع ناچيزى پرداخته است. قرآن مجيد مى فرمايد: «إنَّ الَّذِينَ يَشْتروُنَ بِعَهْدِ اللهِ وَ اَيْمانِهِمْ ثَمَناً قَلِيْلاً اُولَئِكَ لا خَلاقَ لَهُمْ فِي الآخِرة»(3)؛ (كسانى كه پيمان الهى و سوگندهاى خود را به بهاى ناچيزى مى فروشند آنها بهره اى در آخرت نخواهند داشت) آيا هيچ انسان عاقلى حاضر مى شود كه معاوضه پر سود اوّل را ترك گويد و معاوضه زيانبار دوّم را طالب باشد؟!
در بيان دوّم مى فرمايد: (آنچه به آن مأمور شده ايد و براى شما مجاز است گسترده تر از آن است كه از آن نهى شده ايد و آنچه براى شما حلال شده بيشتر از آن است كه بر شما حرام گرديده، پس كم را به خاطر زياد ترك گوييد و محدود را به خاطر آنچه گسترده است رها سازيد!)؛ «إنَّ الَّذِي أُمِرْتُمْ بِهِ أَوْسَعُ مِنَ الَّذِي نُهِيتُمْ عَنْهُ. وَ مَا أُحِلَّ لَكُمْ أَكْثَرُ مِمَّا حُرِّمَ عَلَيْكُمْ فَذَرُوا مَا قَلَّ لِمَا كَثُرَ».
منظور از «مأمور به» در اين جا به اصطلاح امر، در مقابل منع است. يعنى آنچه براى شما مجاز شمرده شده، نسبت به گناهان، بسيار بيشتر و گسترده تر است، چنان نيست كه ترك گناه شما را در فشار قرار دهد، بلكه مسير وسيعى در مقابل شما براى رسيدن به دين و دنيا وجود دارد. به يقين اگر گناهان را شماره كنيم ـ مخصوصاً گناهان كبيره را ـ به عدد محدودى مى رسيم؛ امّا اگر آنچه را شرع مقدّس مجاز شمرده است ملاحظه كنيم دايره بسيار وسيع ترى در برابر خود مى بينيم. همين طور در مورد حلال و حرام، غذاهاى حلال در مقابل غذاهاى حرام بسيار بيشتر است، معاملات حلال در مقايسه با معاملات حرام افزون تر است. زنانى كه ازدواج با آنها حلال است نسبت به زنانى كه ازدواج با آنها حرام است، بسيار بيشترند(4) بنابراين اطاعت فرمان خدا و رعايت حلال و حرام، انسان را در تنگنا قرار نمى دهد و اين در واقع پاسخى است براى آنها كه دين خدا را مجموعه اى از محدوديّتها و ممنوعيّت ها مى پندارند.
به اين ترتيب امام(عليه السلام) همگان را تشويق مى كند كه گناهان و محرّمات را كه تعدادشان محدود است رها سازند و در جادّه وسيع حلال و مباح گام نهند و مطمئن باشند، مشكلى نه در زندگى مادى و نه در زندگى معنوى آنها فراهم نخواهد شد.
در واقع اين اشاره به همان چيزى است كه در قرآن مجيد آمده: «وَ مَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَج»(5)؛ (خداوند در دين تنگنايى براى شما قرار نداده است). و در حديث شريف نبوى مى خوانيم: «بَعَثَنِي بِالْحَنِيفِيَّةِ السَّهْلَةِ السَّمْحَةِ»(6)؛ (من به آيين خالص و آسان مبعوث شدم).
در جاى ديگر مى خوانيم: «فَكُلُوا مِمَّا رَزَقَكُمْ اللهُ حَلالاً طَيِّباً وَ اشْكُرُوا نِعْمَتَ اللهِ إنْ كُنْتُمْ إيّاهُ تَعْبُدُونَ * إنّما حَرَّمَ عَلَيْكُمْ الْميْتَةَ وَ الدَّمَ وَ لَحْمَ الْخِنْزِيْرِ وَ مَا اُهِلَّ لِغَيْرِ اللهِ بِهِ»(7)؛ (پس، از آنچه خدا روزيتان كرده است حلال و پاكيزه بخوريد و شكر نعمت خدا را به جا آوريد، اگر او را مى پرستيد، خداوند تنها مردار، خون، گوشت خوك و آنچه را با نام غير خدا سربريده اند بر شما حرام كرده است).(8)