آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) با اشاره به ارتباط بین حمد و نعمت و شکر می فرماید: «ستايش مخصوص خداوندى است كه حمد را به نعمت و نعمت را به شكر پيوند داد». قرين بودن حمد به نعمت از اين جهت است كه حمد و سپاس او، انسان را لايق نعمت هايش مى سازد و اين حمد سبب برخوردارى بندگان از نعمت او مى گردد، همچنين بندگان در برابر هر نعمتى موظف به شكرگزارى هستند. در واقع حمد سبب تكوينى نعمت ها و نعمت ها سبب تشريعى شكرگزارى مى باشد.

امام علی(عليه السلام) در بخشی از خطبه 114 نهج البلاغه به نكات مهمى در زمينه حمد و ثناى الهى اشاره می نماید و مى فرمايد: (ستايش مخصوص خداوندى است كه حمد را به نعمت و نعمت را به شكر پيوند داد)؛ «الْحَمْدُ للهِ الوَاصِلِ الْحَمْدَ بِالنِّعَمِ وَ النِّعَمَ بِالشُّكْرِ».
قرين بودن حمد به نعمت از اين جهت است كه حمد و سپاس او، انسان را لايق نعمت هايش مى سازد و اين حمد سبب برخوردارى بندگان از نعمت او مى گردد. همچنين رابطه نعمت با شكر از اين جهت است كه نعمت سبب شكرگزارى است. چرا كه بندگان در برابر هر نعمتى موظف به شكرگزارى هستند و بر هر نعمتى، شكرى واجب است. در واقع حمد سبب تكوينى نعمت ها و نعمت ها سبب تشريعى شكرگزارى مى باشد.
گواه اين معنا چيزى است كه در خطبه 157 نهج البلاغه آمده مى فرمايد: «الْحَمْدُ للهِ الَّذِي جَعَلَ الْحَمْدَ مِفْتَاحاً لِذِكْرِهِ، وَ سَبَبَاً لِلْمَزِيدِ مِنْ فَضْلِهِ»؛ (ستايش مخصوص خداوندى است كه حمد را كليد ذكر خود قرار داده و آن را سبب فزونى فضل و رحمتش ساخته است).
سپس مى فرمايد: (ما او را بر نعمت هايش ستايش مى كنيم آن گونه كه بر بلاهايش)؛ «نَحْمَدُهُ عَلَى آلائِهِ، كَمَا نَحْمَدُهُ عَلَى بَلاَئِهِ».
اشاره به اين كه بلاهاى الهى هم در واقع نوعى نعمت است. گاه بلاها سبب بيدارى و بازگشت به سوى خدا و ترك معاصى است و گاه ظاهراً بلا است ولى در باطن، نعمت است و ما تشخيص نمى دهيم. گاه كفاره گناهان است و گاهى سبب شناخت قدر نعمت هاست؛ چرا كه تا انسان نعمتى را از دست ندهد و به مصيبتى گرفتار نشود ارزش نعمت ها را نمى شناسد وگرنه خداوند حيكم على الاطلاق، بى جهت كسى را گرفتار بلايى نمى كند. پس بلاى او هم رحمت است و درد او درمان.(1)