آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

بعضى معتقدند دليل عقلي بر معاد جسماني نداريم، همان گونه كه دليلى هم بر نفى آن نيست. اين در حالى است كه بعضى معاد جسمانى را مطابق دليل عقل مى دانند و مى گويند روح انسان همراه بدن پرورش مى يابد، مدارج كمال را مى پيمايد و با آن شكل مى گيرد. به همين دليل رابطه تنگاتنگى ميان «روح» و «بدن» وجود دارد و حالات هر يك در ديگرى منعكس مى شود، ناراحتى هاى جسمى در روح اثر مى گذارد و ناراحتى هاى روحى در جسم و آرامش هر يك در ديگرى نيز كاملا مؤثر است. لذا روح و جسم دو يار ديرين هستند و با هم رشد مى يابند.

بعضى معتقدند دليل خاصى از طريق عقل بر معاد جسماني نداريم، همان گونه كه دليلى هم بر نفى آن نمى توان اقامه كرد، بنابراين چون دليلى بر محال بودن آن در دست نيست، شهادت كتاب الله و سنّت در اين زمينه كافى است، بى آنكه احتياج به توجيه و تأويلى باشد.(1) به تعبیر دیگر دلیل عقل از رسیدن به این مسأله، ناتوان است و هنگامى كه مى بينيم دليل نقل روى آن تأكيد دارد، راهى جز پذيرش آن نيست. اين در حالى است كه بعضى معاد جسمانى را مطابق دليل عقل مى دانند و مى گويند روح انسان همراه بدن، پرورش مى يابد، مدارج كمال را مى پيمايد و با آن شكل مى گيرد. به همين دليل رابطه تنگاتنگى ميان «روح» و «بدن» وجود دارد و حالات هر يك در ديگرى منعكس مى شود، ناراحتى هاى جسمى در روح اثر مى گذارد و ناراحتى هاى روحى در جسم، همچنين آرامش هر يك در ديگرى كاملا مؤثر است. به اين ترتيب روح و جسم دو دوست ديرين هستند و با هم نشو و نما مى يابند.
بدون شك مرگ، اين رابطه را موقتاً قطع مى كند؛ ولى براى اجراى عدالت الهى و رسيدن به پاداش يا كيفر كامل، بايد اين رابطه بار ديگر در سطحى عالى تر برقرار گردد تا روح، مركب اصلى خود را بازيابد و با آن بتواند جولان كند. از مواهب معنوى و مادّى جهان ديگر بهره گيرد و يا از كيفرهاى آن متألّم شود. كوتاه سخن اينكه: هر يك از اين دو بدون ديگرى ناقص است و معادِ كامل جز از طريق بازگشت هر دو امكان پذير نيست. درست است كه كانون پاداش و كيفر و لذّت و الم، روح است؛ ولى مى دانيم كه روح، بسيارى از اين لذّات و آلام را از طريق جسم دريافت مى دارد و به وسيله آن پذيرا مى شود. اگر پاى جسم در ميان نباشد اين بخش از لذات و آلام به كلّى از ميان مى رود. بنابراين عقل مى گويد: اين دو، همان گونه كه در اين جهان با هم بودند در عالم ديگر نيز بايد در كنار هم قرار داشته باشند؛ چراكه هر كدام بدون ديگرى ناقص است.(دقت كنيد)(2)