آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«يَوْم الْمَوْعُودِ» روزى است كه وعده گاه همه آنجاست و همه انبياء وعده آن را داده اند. قرآن سوگند به آن روز را به دنبال سوگند به آسمان قرار داده كه بگويد عظمت آن روز همچون عظمت آسمان است يا اشاره به اينكه اگر آن روز موعود نباشد آفرينش اين آسمان عظيم بى هدف خواهد بود. «يَوْمُ الْخُلُودِ» روز جاودانگى است و انتخاب اين نام به خاطر بيان ابديت اين موهبت الهى است. توصيف آن روز به «يَوْم العَظيم» به خاطر امور مهمي است كه در آن روز بزرگ واقع مى شود؛ پاداش و كيفر عظيم، دادگاه عظيم و عظمت وقایع قیامت.

نام «یوم الموعود» براي رستاخيز تنها در يك آيه از قرآن آمده است، در آغاز سوره بروج آيه 2 به عنوان يك سوگند مهم مى فرمايد: «وَ الْيَوْمِ الْمَوْعُودِ»؛ (سوگند به آن روز موعود) روزى كه وعده گاه همه آنجاست و تمام انبياء وعده آن را داده اند. بعضى از مفسّران «يوم موعود» را اشاره به روز خارج شدن از قبرها يا روزى كه وعده شفاعت پيامبر(صلی الله علیه و اله) در آن داده شده است تفسير كرده اند؛ در حالى كه همه اين معانى در معناى اوّل جمع است.(1) جالب اين كه قرآن مجيد سوگند به آن روز را به دنبال سوگند به آسمان كه داراى برج هاى بسيار است قرار داده «وَ السَّماءِ ذاتِ الْبُرُوجِ» اشاره به اينكه عظمت آن روز همچون عظمت آسمان است يا اشاره به اينكه اگر آن روز موعود نباشد آفرينش اين آسمان عظيم با آن نظام دقيقى كه بر آن حكم فرماست بيهوده و بى هدف خواهد بود؛ چرا كه چند روز زندگى دنيا ارزش آن را ندارد كه چنين نظام عظيم و گسترده اى به خاطر آن آفريده شود. به هر حال شبيه اين «نام» با تعبير ديگرى در آيه 83 سوره زخرف آمده است: «فَذَرْهُمْ يَخُوضُوا وَ يَلْعَبُوا حَتّى يُلاقُوا يَوْمَهُمُ الَّذى يُوْعَدُونَ»؛ (آنها را رها كن تا در باطل خود غوطه ور باشند و سرگرم بازى شوند تا روزى را كه به آنها وعده داده شده است ملاقات كنند).(2) تعبير «یوم الخلود» يك بار در آيات قرآن به چشم مى خورد، آنجا كه مى فرمايد: «اُدْخُلُوها بِسَلام ذلِكَ يَوْمُ الْخُلُودِ»(3)؛ (در آن [بهشت جاويدان] به سلامت داخل شويد، آن روز جاودانگى است).
با توجه به اين كه تعبير فوق بعد از توصيف «بهشت» در آيات همان سوره «ق» وارد شده، انتخاب اين نام به خاطر بيان ابديت اين موهبت عظيم الهى و اين پاداش بزرگ نيكوكاران و تمام نعمت هاى آن است و در حقيقت يوم الخلود بعد از ورود در بهشت آغاز مى شود. اين تعبير به روشنى تأييد مى كند كه نام ها و توصيف هاى قيامت هركدام به يكى از ابعاد آن اشاره دارد و در اينجا سخن از ابديت آن است، البته مسأله خلود منحصر به نعمت هاى بهشت نيست، عذاب هاى دوزخ نيز چنين است، اما در قرآن تعبير «يوم الخلود» تنها در همين يك مورد به كار رفته است و در مورد دوزخ تعبير مشابه ديگرى به عنوان دارالخلد (سراى جاودانى) ديده مى شود: «ذلِكَ جَزَاءُ أَعْداءِ اللهِ النّارُ لَهمُ فِيهَا دارُالْخُلدِ»(4)؛ (كيفر دشمنان خدا آتش است و سراى جاويد دوزخيان در آن خواهد بود).
«يوم عظيم» و توصيف قيامت به «روز بزرگ» در آيات متعددى از قرآن مجيد آمده است، از جمله: در آيه 37 سوره مريم مى خوانيم: «فَوَيْلٌ لِلَّذِيْنَ كَفَرُوا مِنْ مَشْهَدِ يَوْم عَظيم»(5)؛ (واى بر كافر از مشاهده روز بزرگ). البته تعبير به «عذاب يوم عظيم» در آيات قرآن احياناً براى عذاب هاى مهم دنيوى نيز آمده كه شناختن آن از عذاب روز قيامت، با توجه به آيات قبل و بعد، چندان مشكل نيست. به هر حال توصيف آن روز به عظمت به خاطر امور مهم بسيارى است كه در آن روز بزرگ واقع مى شود مانند: پاداش و كيفر عظيم، دادگاه و حساب عظيم، حضور با عظمت خلايق در آن روز و عظمت طول آن روز، عظمت هول و وحشت و هراس، عظمت جنبش هاى آغاز رستاخيز و خلاصه عظمت در تمام جهات.(6)