آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

يكي از نام هاي روز قيامت، «القارعة» است. «اَلْقارِعَة» از مادّه «قرع» در اصل به معناى كوبيدن با شدّت است به گونه اى كه صداى بلندى از آن برخيزد و به همين جهت، چكش را «مقرعه» مى گويند. در اينكه منظور از «قارعه» در اين آيات چيست؟ گروهى از مفسّران گفته اند كه اين تعبير يكى از نام هاى قيامت است. بعضى ديگر تصريح كرده اند كه اين تعبير بر مجموعه حوادث قيامت كه از نفخ صور اوّل شروع مى شود و پايان آن خاتمه داورى خداوند درباره بندگان است اطلاق شده است.

يكي از نام هاي «روز قيامت»، «القارعة» است. خداوند در سوره «قارعه» آیات 1 تا 4 مى فرمايد: (قارعه آن حادثه كوبنده * و چه حادثه كوبنده اى؟! * تو چه مى دانى كه حادثه كوبنده چيست؟ * روزى كه مردم مانند پروانه ها، پراكنده به هر سو مى روند * و كوه ها مانند پشم رنگين حلاّجى شده [در فضا پراكنده] مى گردد * هر كس در آن روز ترازوى اعمالش سنگين است * در يك زندگى رضايتبخش خواهد بود)؛ «اَلْقارِعَةُ * مَا الْقارِعَةُ * وَ ما اَدْراكَ مَا الْقارِعَةُ * يَوْمَ يَكوُنُ النّاسُ كَالْفَراشِ الْمَبْثوُثِ * وَ تَكوْنُ الْجِبالُ كَالْعِهْنِ الْمَنْفُوشِ * فَأَمَّا مَنْ ثَقُلَتْ مَوازِينُهُ * فَهُوَ فِي عِيشَةٍ رَاضِيَةٍ».
«اَلْقارِعَة» از مادّه «قرع» (بر وزن فرع) در اصل به معناى كوبيدن با شدّت است به گونه اى كه صداى بلندى از آن برخيزد و به همين جهت، چكش را «مقرعه» مى گويند.
در اينكه منظور از «قارعه» در اين آيات چيست؟ گروهى از مفسّران گفته اند كه اين تعبير يكى از نام هاى قيامت است؛ زيرا حوادثى كه در آن رخ مى دهد هم ظاهراً شديد و كوبنده است و هم از نظر كوبيدن قلب، به خاطر شدّت وحشت آن.
بعضى تصريح كرده اند كه اين تعبير بر مجموعه حوادث قيامت كه از نفخ صور اوّل شروع مى شود و پايان آن خاتمه داورى خداوند درباره بندگان است اطلاق شده است.(1)
فخر رازى در تفسير خود مى گويد: «اجماع مفسّران بر اين است كه اين واژه از نام هاى قيامت است و سپس در علّت اين نامگذارى امورى را بيان كرده، از جمله اينكه: اين نامگذارى به خاطر نفخه اولى است كه سبب نابودى همه ساكنان زمين و آسمانها مى شود، دوّم اين كه به خاطر اصطكاك شديدى است كه به هنگام تخريب جهان به وجود مى آيد، سوّم به خاطر كوبيدن دلها با انواع وحشت و ترس است و چهارم كوبيدن دشمنان خدا با عذاب و رسوايى است».(2)
ولى آياتى كه به دنبال اين آيات آمده نشان مى دهد كه اين تعبير بيشتر ناظر به نفخه اولى است كه همه انسان ها را در وحشت فرو برده، سپس نابود مى كند و كوه ها را ويران مى سازد و در تعقيب اين موضوع، حوادث قيامت به عنوان يك تسلسل طبيعى ذكر شده است.
به هر حال تعبير فوق يا اشاره به نفخه اوّل صور است و يا نفخه اوّل، جزئى از آن مى باشد و اما اين احتمال كه اشاره به نفخه دوّم بوده باشد با ترتيب طبيعى آيات نمى سازد؛ زيرا بسيار بعيد است كه آيه: «يَوْمَ يَكُونُ النّاسُ كَالْفَراشِ الْمَبْثُوثِ»، اشاره به نفخه دوّم باشد و آيه بعد از آن: «وَ تَكُونُ الْجِبالُ كَالْعِهْنِ الْمَنْفُوشِ» اشاره به نفخه اوّلى (دقت كنيد).(3)