پاسخ اجمالی:
مواردی که در میزان تعزیر موثر است عبارتند از: 1ـ مقدار علم و دانش و آگاهى مجرم. 2ـ سنّ و سال مجرم. 3ـ محيطى كه مجرم در آن زندگى مى كند. 4ـ حسن سابقه، يا سوء سابقه مجرم. 5ـ انگيزه ها و علل و عواملى كه بستر پيدايش جرم گرديده. آنچه ذكر شد تنها پنج نمونه از عوامل تخفيف يا تشديد مجازات می باشد ولی این عوامل منحصر به آن نمى باشد.
پاسخ تفصیلی:
برای این که حاکم شرع بتواند در مورد میزان و کمیت تعزیر رای صحیح و عادلانه ای صادر نماید لازم است تمام امورى كه در تخفيف يا تشديد مجازات تأثير دارد را مدّ نظر قرار دهد. از جمله اين كه:
1ـ مقدار علم و دانش و آگاهى مجرم بايد در ميزان مجازات لحاظ گردد. يعنى مجازات يك انسان عالم و دانشمند شديدتر و سنگين تر از فرد جاهل و بي سواد باشد. بدين جهت در روايات مى خوانيم كه: «خداوند از گناه هفتاد جاهل مى گذرد، قبل از آن كه گناه و تقصيرات يك عالِم را مورد عفو و اغماض قرار دهد».(1)
2ـ سنّ و سال مجرمين از ديگر امورى است كه حاكم شرع بايد به آن توجّه كند. زيرا هر عاقلى مجازات مرد كاملى را كه مرتكب جرمى شده، سنگين تر از جوان تازه بالغى مى داند كه به همان جرم آلوده شده است.
3ـ محيطى كه مجرم در آن زندگى مى كند نيز از عوامل تشديد يا تخفيف مجازات محسوب مى شود؛ زيرا بدون شك مجرمى كه در جامعه پاكيزه و بدور از عوامل و زمينه هاى فساد، آلوده گناه مى شود، با شخصى كه در جامعه آلوده به انواع مفاسد زندگى نموده و لغزشى پيدا مى كند يكسان نيست.
4ـ از ديگر امورى كه حاكم شرع به آن عنايت مى كند حسن سابقه، يا سوء سابقه مجرم است. تعزير كسى كه اوّلين بار مرتكب جرمى شده، از مجازات مجرم سابقه دارى كه بارها آلوده گناه شده و مجازات گشته، سبك تر خواهد بود.
5ـ انگيزه ها و علل و عواملى كه بستر پيدايش جرم گرديده، نيز نبايد از ديد حاكم شرع پنهان بماند. كسى كه عوامل متعدّد گناه و انگيزه هاى فراوان معصيت او را احاطه كرده، و منتهى به وقوع جرمى گشته، با كسى كه بدون عوامل و انگيزه هاى مذكور، يا با عوامل و انگيزه هاى سبكترى دست به خلاف مى زند، متفاوت است، و مجازات آنها يكسان نمى باشد. خداوند متعال اين عوامل را در نظر گرفته، و بدين جهت پيرمرد و پيرزنى كه آلوده عمل منافى عفّت مى شوند را مجازات سخت ترى مى كند.
آنچه ذكر شد تنها پنج نمونه از عوامل تخفيف يا تشديد مجازات می باشد ولی این عوامل منحصر به این تعداد نیست.(2)
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.