آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

از احاديث و رواياتى كه به طور پراكنده پيرامون تعزير در ارتكاب برخى از گناهان و ترك برخى از واجبات در ابواب مختلف فقه به چشم مى خورد، استفاده مى شود كه ترك واجبات و انجام محرّمات الهى مجازات دارد. در روایت آمده عدّه اى شهادت دادند كه مردى سه روز از ماه رمضان را به صورت علنى روزه خوارى كرده است، حكمش چيست؟ امام صادق(ع) در پاسخ فرمودند: از او بپرسيد كه آيا معترف به گناه خويش مى باشد؟ ... اگر معتقد به روزه باشد، و اعتراف به گناهش نمايد، حاكم شرع او را تعزير مى نمايد.

اگر کسی سؤال کند: رواياتى كه در باب تعزیر بطور خاص وارد شده است همگى پيرامون تعزير كسانى است كه آلوده محرّمات شده اند، با توجّه به اين نكته چگونه مى توان تاركين واجبات را هم با استدلال به این روایات تعزير كرد؟ در پاسخ می گوییم:
اوّلا: رواياتى در مورد تعزير كسانى كه واجبات را ترك مى كنند نيز وجود دارد. از جمله «بريد عجلى» پرسش و پاسخى از امام صادق(عليه السلام) شنيده، كه چنين براى ما نقل مى كند: «عَنْ رَجُل شَهِدَ عَلَيْهِ شُهودٌ اَنَّهُ اَفْطَرَ مِنْ شَهْرِ رَمَضانَ ثَلاثَةَ اَيّام؟ قالَ: يُسْئَلُ هَلْ عَلَيْكَ فى افْطارِكَ اِثْمٌ؟ فَاِنْ قالَ لا، فَاِنَّ عَلَى الاْمامَ اَنْ يَقْتُلَهُ، وَ اِنْ قالَ نَعَمْ، فَاِنَّ عَلَى الاِمامِ اَنْ يَنْهِكَهُ ضَرْباً»(1)؛ (عدّه اى شهادت دادند كه مردى سه روز از ماه رمضان را به صورت علنى روزه خوارى كرده است، حكمش چيست؟ امام در پاسخ فرمودند: از او بپرسيد كه آيا معترف به گناه خويش مى باشد؟ اگر معتقد باشد گناهى نكرده [و در حقيقت منكر روزه باشد، انكارى كه به انكار خدا يا پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله)بازگردد] حكمش قتل است، و چنانچه معتقد به روزه باشد، و اعتراف به گناهش نمايد، حاكم شرع او را تعزير مى نمايد). طبق اين حديث، شخصى به خاطر ترك يكى از واجبات، يعنى روزه تعزير شده است.
در روايت ديگرى، كه «اصبغ بن نباته» از اميرمؤمنان(عليه السلام) نقل مى كند، مى خوانيم: «... قَضى(عَلَيْهِ السَّلَام‏) فِى الدَّيْنِ اَنَّهُ يُحْبَسُ صاحِبُهُ فَاِنْ تَبَيَّنَ اِفْلاسُهُ وَ الْحاجَةِ فَيُخَلِّىَ سَبيلُهُ حَتّى يَسْتَفيدَ مالا...»(2)؛ (حضرت در مورد بدهكارى كه از پرداخت بدهى اش خوددارى مى كرد فرمود: بدهكار زندانى مى شود، سپس تحقيق مى كنند، چنانچه ثابت شد كه واقعاً قادر بر پرداخت بدهى نيست، وى را آزاد مى كنند؛ [البتّه با اخذ ضمانت هاى معتبر،] تا كار و تلاش كند و اموالى بدست آورد و بدهى خويش را بپردازد).
ثانياً: بر فرض كه روايتى در اين زمينه نبود، إلغاى خصوصيّت امكان پذير است؛ زيرا تفاوتى بين ترك واجبات، و انجام محرّمات وجود ندارد، و همان گونه كه در ارتكاب محرّمات تعزير واجب است، در ترك محرّمات نيز بايد تعزير اجرا گردد. نتيجه اين كه از احاديث و رواياتى كه به طور پراكنده پيرامون تعزير ارتكاب برخى از گناهان، و ترك برخى از واجبات در ابواب مختلف فقه به چشم مى خورد، استفاده مى شود كه ترك واجبات و انجام محرّمات الهى مجازات دارد.(3)