آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

حضرت علی(ع) از پيامبر(ص) درباره بهترين عمل در ماه مبارك رمضان سوال نمودند؛ ايشان فرمودند: «بهترين عمل در اين ماه، اجتناب از محرمات خداست». ورع و پارسايي درجاتي دارد: اولين درجه آن، ورعِ اهل توبه است یعنی انسان از معصیت بپرهیزد. از اين بالاتر، ورع اهل صلاح است كه از کارهای شبهه ناک نيز ‏پرهيز مي كنند. از اين بالاتر ورع اهل تقواست كه علاوه بر پرهيز از محرمات و مشتبهات، از حلالهايي كه انسان را به سوي مشتبه مي‏ كشاند، نيز دوري مي كنند. درجه بالاتر ورع صدّيقين است كه از هر چه غير خداست وارسته ‏اند و از هر چه غير حق است پرهيز مي كنند.

درباره اين كه بهترين عمل در ماه مبارك رمضان چيست؟ حضرت علی(علیه السلام) می فرماید: به رسول خدا عرض کردم: «يَا رَسُولَ اللَّهِ(صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّم‏) مَا أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِي هَذَا الشَّهْرِ فَقَالَ يَا أَبَا الْحَسَنِ أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِي هَذَا الشَّهْرِ الْوَرَعُ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَل‏»(1)؛ (بهترين اعمال در اين ماه چيست؟ ایشان فرمودند: بهترين عمل در اين ماه، پارسايي و اجتناب از محرّمات خداست). آنچه را كه خدا تحريم فرموده، از آنها اجتناب كند و وارسته باشد.

ورع و پارسايي درجاتي دارد: اولين درجه آن كه از همه نازلتر است، ورعِ اهل توبه است كه انسان از معصيت مي‏ پرهيزد و توبه مي كند و به اطاعت روي مي ‏آورد.

از اين بالاتر، ورع اهل صلاح است كه از مشتبهات نيز مي ‏پرهيزد. رسول گرامي اسلام(صلي الله عليه و آله و سلم) فرمودند: «دَعْ مَا يُرِيبُكَ إِلَى مَا لَا يُرِيبُك‏»(2) چيزي كه شبهه‏ ناك است و كاري كه مشتبه است و حلال بودن آن روشن نيست ترك كنيد. غذاي شبهه‏ ناك یا حرف شبهه ‏ناك را گرچه ظاهراً حلال است؛ ولي چون حليتش مشكوك است، ترك كنيد. اين ورع صالحين است.

از اين بالاتر ورع اهل تقوا است كه نه تنها از محرّمات و مشتبهات پرهيز دارند؛ بلكه حتي از حلالهايي كه انسان را به سوي مشتبه مي‏ كشاند، نيز مي ‏پرهيزند. گاهي انسان درباره افراد سخن مي گويد؛ ولي كم كم ممكن است سخن منتهي شود به جايي كه احتمال هتك حيثيّت يا غيبت مؤمني مي رود؛ البته بايد آن را ترك كند يا در مسائل مالي كم كم ممكن است دستش به مال مشتبه آلوده شود، ترك كند. آن حلالي را كه احتمال مي دهد كم كم پيامد شبهه ‏ناك داشته باشد نيز ترك كند. اين ورع اهل تقوي است.

از اين بالاتر ورع صدّيقين است كه از هر چه غير خداست وارسته ‏اند؛ از هر چه غير حق است پرهيز مي كنند. اگر قلب جز محبت خدا چيز ديگر نپذيرفت قلب صديقين است.

خداي سبحان فرمود: «ما جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِنْ قَلْبَيْنِ في‏ جَوْفِهِ»(3) در يك انسان دو قلب وجود ندارد. به ما هم آموختند كه از خداي سبحان مسئلت كنيد كه در اين قلب جز محبتِ حق، چيزي راه پيدا نكند. «وَ قَلْبِي بِحُبِّكَ مُتَيَّما»(4)؛ (بار الها قلب مرا به محبت و دوستي خود شيدا و بي قرار كن). اين تربيت، تربيت صدّيقين است كه قلب، از غير خدا وارسته باشد.(5)