آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

كافر و منافق همواره در شكّ و ترديد است و هيچ بلايي بدتر از اين نيست كه انسان سرگردان باشد. خداوند سبحان در تبيين عذاب منافقان و كفار مي‏ فرمايد: «اينها در شكشان سرگردانند و راه خروج ندارند». همواره در يك مدار بسته دور مي ‏زنند. تعبير ديگر قرآن اين است كه دلهاي آنان گرفتار ترديد است. قلب آنها، بسته، ناآشنا و سرگردان است، مگر آنكه دل تكه تكه و تقطيع بشود. قلب كافر و منافق همواره گرفتار عذاب اليم است و نمي ‏داند به چه كسي تكيه كند.

كافر و منافق همواره در شكّ و ترديد است و هيچ بلايي بدتر از اين نيست كه انسان سرگردان باشد. خداوند سبحان در تبيين عذاب منافقان و كفار مي‏فرمايد: «فهم في ريْبهم يتردّدون»(1)؛ (اينها در شكشان سرگردانند [و راه خروج ندارند]). همواره در يك مدار بسته دور مي‏زنند.
كسي كه راه را مي ‏شناسد مردّد نيست؛ از آن راهي كه آمده بر مي ‏گردد؛ ولي كسي كه به راه آشنا نيست، بيراهه مي ‏رود، لذا بر مي ‏گردد، دوباره حركت مي ‏كند، اين ردّ مكرّر را ترديد مي ‏گويند و ردّ مكرر در اثر نابينايي است. كافر و منافق چون راه را نمي ‏بينند همواره در شك بوده و عمري را در عذابِ ترديد مي ‏گذرانند. در همان مدار بسته شك مكرّر، از سمتي به سمت ديگر حركت مي ‏كنند و به نتيجه نمي ‏رسند.
تعبير ديگر قرآن كريم اين است كه دلهاي آنان گرفتار ترديد است: «إِلاَّ أَنْ تَقَطَّعَ قُلُوبُهُمْ».(2) اين قلب، بسته، ناآشنا و سرگردان است، مگر آنكه دل تكه تكه و تقطيع بشود. قلب كافر و منافق همواره گرفتار عذاب اليم است و نمي ‏داند به چه كسي تكيه كند؛ از اين رو خداي سبحان در نقل بيان رسول خدا مي ‏فرمايد: «فَأَيْنَ تَذْهَبُونَ»(3)؛ (كجا مي ‏رويد؟) راه غير از اين است. اين آيه نشانه آن است كه انسان عبادت ‏كننده هدف دارد و راه را بلد است و به مقصد هم مي ‏رسد و انساني كه اهل عبادت نيست، نه راه را بلد است، نه هدف دارد و نه مي ‏داند به كدام سمت برود؛ لذا رسول خدا(صلی الله عليه و آله و سلم) مي ‏فرمايد: «فَأَيْنَ تَذْهَبُونَ»؛ (كجا مي ‏رويد؟).
خداي سبحان، رسولش را ستوده مي ‏فرمايد: من پيامبري را فرستادم كه هم هدف دارد و هم راه را بلد است: «وَالنَّجْمِ إِذَا هَوَى * مَا ضَلَّ صَاحِبُكُمْ وَمَا غَوَى»(4)؛ (سوگند به ستاره وقتي كه به شما نزديك شده و نور مي ‏دهد، رهبر و پيامبر شما نه گرفتار غوايت و ضلالت است و نه بي‏ هدف). چون ضلالت بي ‏راهي است و كسي كه نمي ‏داند چه كند بي ‏هدف است و آن كس كه مي‏ داند چه كند اما راه را بلد نيست ضالّ و گمراه است. مانند مسافري كه مي ‏داند بايد به سمت مكّه حركت كند و هدفش زيارت كعبه است پس او هدف دارد؛ ولي راه را بلد نيست. كسي كه بايد راهنماي او باشد هم بايد از هدف او باخبر باشد و هم راه آن هدف را بشناسد. انسان چون مسافري است كه عوالمي را پشت سر گذاشته و عوالمي را پيش رو دارد؛ هم هدف دارد و هم راه. انسان كامل هم هدف را مي ‏شناسد هم راه را مي ‏داند و آن، كسي نيست جز امام و پيغمبر كه بايد رهبري مردم را به عهده بگيرد.
انسان مؤمن، چون هدف و راهي مشخص دارد مطمئن و راحت است بدون اينكه سرگردان باشد. قرآن مؤمنان را مي ‏ستايد و در جنگها وقتي از آنان ياد مي ‏كند، مي ‏فرمايد: «فَأَنْزَلَ السَّکينَةَ عَلَيْهِمْ وَ أَثابَهُمْ فَتْحاً قَريباً»(5) يا : «أَنْزَلَ السَّکينَةَ في‏ قُلُوبِ الْمُؤْمِنينَ».(6) پيامبر و مؤمنان را با سكونت و طمأنينه و آرامش مي ‏ستايد. پس مؤمن در سكونت و آرامش و كافر در ترديد است. انسانِ مردّد آرام ندارد و به مقصد هم نمي‏ رسد.(7)