آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

بر اساس روایات معصومین(ع) عواقب غفلت عبارت است از: 1- سختی در زندگی؛ 2- سنگدلی؛ 3- تسریع هلاکت؛ 4- دل مردگی؛ 5- کوری دل؛ 6- خسران؛ 7- فساد اعمال.

عواقب «غفلت» بسيار است كه ما به بعضى از آنها اشاره مى كنيم:
1 و 2 ـ «زندگى تنگ و سخت دنيوى» و «كورى در آخرت»؛ كه از كورى بصيرت و چشم جان نشأت مى گيرد و خداوند در سوره «طه» به اين دو اشاره فرمود: «وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِى فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنكاً وَ نَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَعْمَى»(1)؛ (و هر کس از ياد من روى گردان شود زندگى [سخت و] تنگى خواهد داشت؛ و روز قيامت او را نابینا محشور مى كنيم).
آرى وقتى ياد خدا از صفحه دلها رخت بربندد، وسعت روزى و راحتى و سعادت زندگى نيز با آن كوچ مى كند، گاهى تنگى معيشت به خاطر بى‌پولى و كم درآمدى نيست؛ چه بسا درآمدش هنگفت است ولى حرص و آز، زندگى را بر او تنگ مى كند و ميل ندارد درِ خانه اش باز باشد و ديگران از زندگى او استفاده كنند. به قول على(عليه السلام) «همچون فقيران زندگى مى كند و همانند اغنياء و ثروتمندان حساب پس مى دهد».(2) اين در مورد فرد بود؛ وقتى وارد جامعه هائى شويم كه از ياد خدا روى گردانده اند، مسأله از اين وحشتناك تر خواهد بود، جوامعى كه علي رغم پيشرفت شگفت انگيز صنعت و علي رغم فراهم بودن همه وسائل زندگى، در اضطراب و نگرانى شديد به سر مى برند و در تنگناى عجيبى گرفتارند و خود را محبوس و زندانى مى بينند.
همه از هم مى ترسند، هيچ كس به ديگرى اعتماد نمى كند، رابطه و پيوندها همه بر محور منافع شخصى است، بار تسليحات سنگين به خاطر ترس از جنگ، بيشترين امكانات اقتصادى آنها را در كام خود فرو برده و پشت هايشان زير اين بار سنگين خم شده است.
زندانها مملو از جنايتكاران است و در هر ساعت و دقيقه طبق آمارهاى رسميشان، قتلها و جنايت هاى هولناكى رخ مى دهد، آلودگى به مواد مخدّر و فحشاء آنها را برده و اسير ساخته است؛ در محيط خانواده هايشان نه نور محبتى است و نه پيوند عاطفى نشاط بخشى، آرى اين است زندگى سخت و معيشت «ضنك» آنها!
رئيس جمهور اسبق آمريكا «نيكسون» در نخستين نطق رياست جمهوريش به اين واقعيت اعتراف كرد و گفت: «ما گرداگرد خويش زندگاني هاى توخالى مى بينيم، در آرزوى ارضاء شدن هستيم ولى هرگز ارضاء نمى شويم!».(3)
يكى ديگر از مردان معروف آنها كه نقش او در جامعه، به اصطلاح شادى آفريدن براى همه بود، مى گويد: «من مى بينم انسانيت در كوچه تاريكى مى دود كه در انتهاى آن جز نگرانى مطلق نيست!».(4)
3ـ «قساوت قلب»؛ در روايتى از امام باقر(عليه السلام) آمده: «اِيّاكَ وَ الغَفْلَةَ فَفِيهَا تَكُونُ قَسَاوَةُ القَلْبِ»(5)؛ (بپرهيز از غفلت كه در آن قساوت قلب و سنگدلى است).
4ـ «تسريع در هلاكت»؛ غفلت از ياد خدا موجب تعجيل و تسريع در هلاكت مى شود، چه هلاكت جسمانى و چه روحانى. مولى على(عليه السلام) فرمودند: «مَنْ طَالَتْ غَفْلَتُهُ تَعَجَّلَتْ هَلَكَتُهُ»(6)؛ (كسى كه غفلتش طولانى شود، هلاكتش نزديك گردد).
5- «قلب مردگى»؛ امام على(عليه السلام) در روايتى فرمودند: «مَنْ غَلَبَتْ عَلَيهِ الغَفلَةُ مَاتَ قَلبُهُ»(7)؛ (كسى كه غفلت بر او غلبه كند، قلبش مرده است).
6- «كوردلى»؛ در روايتى ديگر مولى علی(عليه السلام) فرمودند: «دَوامُ الغَفْلَةِ تُعمِى البَصِيرَةَ»(8)؛ (دوام بى خبرى موجب كورى بصيرت و دل مى شود). همين كوردلى موجب كورى در قيامت مى شود. «نَحشُرُهُ يَومَ القِيَامَةِ اَعمَى» وقتى هم اعتراض مى كند كه پروردگارا چرا مرا كور محشور كردى، در حالى كه در دنيا بينا بودم، خطاب مى شود: «قَالَ كَذَلِكَ أَتَتْكَ آيَاتُنَا فَنَسِيتَهَا وَ كَذَلِكَ الْيَوْمَ تُنسَى»(9)؛ (همان طور كه آيات ما به تو رسيد و فراموش كردى و غفلت ورزيدى، همان طور امروز فراموش خواهى شد). غفلت از آيات الهى موجب كوردلى است و اين کوری، غفلت خداوند از ما را به دنبال دارد و غفلت او از ما، مايه كورى در قيامت است.
7ـ «فاسد شدن اعمال»؛ مولى علی(عليه السلام) در روايتى ديگر مى فرمايند: «اِيَّاكَ وَ الغَفلَةَ وَ الاِغتِرَارَ وَ بِالمُهلَةِ فَاِنَّ الغَفلَةَ تُفسِدُ الاَعمَالَ»(10)؛ (از غفلت و مغرور شدن بواسطه مهلت الهى بپرهيز؛ زيرا غفلت موجب فساد اعمال است). از اين حديث مى توان استفاده كرد كه مغرور شدن و فريب مهلت خوردن نيز از عواقب غفلت است.
8ـ «خسران و زيانكارى»؛ حضرت علی(عليه السلام) در نهج البلاغه مى فرمايند: «مَن حَاسَبَ نَفسَهُ رَبِحَ وَ مَن غَفَلَ عَنهُ خَسِرَ»(11)؛ (كسى كه نفس خود را محاسبه كند سود برد و كسى كه از آن غفلت ورزد، دچار خسران[دنيوى و اخروى] شود).
و چه زيانى از عذاب الهى و جهنم بدتر و در چه بدبختی در دنيا از اين بدتر كه خداوند او را مثل چهارپايان و حتى بدتر بداند: «وَ لَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيراً مِّنَ الْجِنِّ وَ الاِنسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لَّايَفْقَهُونَ بِهَا وَ لَهُمْ أَعْيُنٌ لَّايُبْصِرُونَ بِهَا وَ لَهُمْ آذَانٌ لَّايَسْمَعُونَ بِهَا أُوْلَئِكَ كَالاَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُوْلَئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ»(12)؛ (و بطور مسلم بسيارى از جن و انس را براى جهنم آفريديم، آنها قلب هائى دارند كه با آنها انديشه نمى كنند و چشم هائى دارند كه با آنها نمى بينند و گوش هائى دارند كه با آنها نمى شنوند[و در غفلت به سر مى برند] آنها مثل چهارپايانند؛ بلكه آنها گمراه ترند، آنها همان غافلانند). پس از خواب غفلت بيدار شويم و گرنه به قول امام على(عليه السلام) مرگ، بيدارمان مى كند: «مَن غَفَلَ عَن حَوَادِثِ الاَيَّامِ اَيقَظَهُ الحِمَامَ»(13)؛ (كسى كه از حوادث روزگار غافل بود، مرگ او را بيدار مى كند). آرى به قول مولى «اَهلُ الدُّنيَا رَكِبٌ يُسَارُ بِهِم وَ هُم نِيَامٌ»(14)؛ (اهل دنيا مسافرينى هستند كه حركت داده مى شوند و آنها در خواب غفلتند).
خداوند ما را قبل از مرگ از خواب غفلت بيدار كند و نگذارد كه خود را به خواب زنيم انشاءاللّه.(15)