آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علي(ع) مي فرمايد: «متقین، ميانه روى در غِنا و بى نيازى دارند». آنها نه زندگى را بر خود سخت مى گيرند و نه اسراف و تبذير مى كنند. برای این حدیث دو احتمال بیان شده: 1- مراد ميانه روى در طلب مال و تحصيل ثروت باشد. 2- مراد ميانه روى در حركات و سكنات و مصرف اموال بلكه در جميع افعالش دارد.

امام علي(عليه السلام) در بخشي از خطبه «متقين» مي فرمايد: «وَ قَصداً فِى الغِنَاءِ»؛ ([مى بينى براى هر يك از پرهيزکاران] و ميانه روى در غنا و بى نيازى). از خصوصيات پرهيزکاران، ميانه روى در زندگى است، نه زندگى را بر خود سخت مى گيرند و نه اسراف و تبذير مى كنند؛ زيرا كه «وَ أَنَّ الْمُسْرِفِينَ هُمْ أَصْحَابُ النَّارِ»(1)؛ (اسراف كنندگان، اصحاب آتش هستند) و همچنين: «إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كَانُوا إِخْوَانَ الشَّيَاطِينِ»(2)؛ (تبذير كنندگان پيوسته برادر شياطين هستند).
اگر تمام مردم جهان اين صفت پسنديده را رعايت كنند، جهان گلستان خواهد شد. در كره زمين، منابع غذائى و حياتى فراوانى است؛ ولى اين، خيال خامى است كه كسى خيال كند اين منابع نامحدود است. خير، منابع محدود است ولی اگر انسانها عادلانه از آن استفاده كنند و عادلانه توزيع شود ديگر فقيري در گوشه اى از اين جهان ديده نخواهد شد، اسراف و تبذير از يك طرف فقر و گرسنگى و از طرف ديگر مرگ را به ارمغان مى آورد.
مرحوم خوئى در شرح خود در ذيل اين فراز، دو احتمال داده است:
1ـ اين كه مراد، ميانه روى در طلب مال و تحصيل ثروت باشد؛ يعنى در كسب مال و طلب روزى از ميانه روى تجاوز نمى كند به حيثى كه فرائض و واجبات او ترك شود، چنانكه در فرزندان و بندگان دنيا مشاهده مى شود. (از بس عشق به جمع آورى مال دارد از مسجد و نماز جماعت  و چه بسا نماز واجب مى ماند).
2ـ مراد اين باشد كه با اينكه بى نياز است، ميانه روى در حركات و سكنات و مصارف مالش؛ بلكه جميع افعالش وجود دارد؛ يعنى اينكه توانگرى او موجب طغيان و خروج از حد اعتدال و تجاوز از حدّ نمى شود. چنانكه خداوند متعال فرمود: «إِنَّ الاِنسَانَ لَيَطْغَى * أَنْ رَّآهُ اسْتَغْنَى»(3)؛ (انسان طغيان مى كند، اگر ببيند كه بى نياز شده است).
آرى پرهيزکار مسلك قناعت برگزيده و از اسراف و تبذير و بخل به دور است، نه آن قدر ولخرجى مى كند كه مسرف و مبذّر شود و نه سخت مى گيرد كه در زمره بخیل ها داخل شود.(4)