آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امتیازات «تفسیر موضوعی» عبارت اند از: 1- رفع ابهام هايى كه در بدو نظر در بعضى از آيات به چشم مى خورد. 2- به دست آوردن يك تفسير جامع درباره موضوعات خاص قرآنی. 3- آگاهى از شرايط، خصوصيات، علل و نتايج موضوعات و مسائل مختلف قرآن. 4- به دست آوردن اسرار و پيام هاى تازه قرآن از طريق انضمام آيات به يكديگر.

در بسيارى از آيات قرآن تنها يك بعد از ابعاد يك موضوع آمده است؛ مثلا در مورد مسئله شفاعت در بعضى از آيات اصل امكان شفاعت آمده است.
در بعضى ديگر شرايط شفاعت كنندگان (سوره سبأ، آيه 23 و سوره مريم، آيه 87).
در بعضى شرايط شفاعت شوندگان (سوره انبيا، آيه 28، سوره غافر آيه 18).
در بعضى شفاعت از همه نفى شده، جز از خداوند (سوره زمر، آيه 44).
در بعضى ديگر شفاعت براى غير خداوند اثبات شده است (سوره مدّثر، آيه 48).
در اين جا مى بينيم هاله اى از ابهام مسائل مربوط به شفاعت را در برگرفته، از حقيقت شفاعت گرفته؛ تا شرايط و خصوصيات ديگر. ولى هنگامى كه آيات شفاعت را از قرآن برداريم و در كنار هم بچينيم و آنها را در پرتو هم تفسير كنيم اين ابهام بر طرف شده و مشكل به خوبى حل مى گردد.
همچنين آيات مربوط به ابعاد جهاد، يا فلسفه احكام اسلام، يا آيات مربوط به برزخ، يا مسأله علم خدا و همچنين موضوع علم غيب و اين كه آيا براى غير خدا آگاهى بر غيب ممكن است يا نه؟ اگر آيات هريك، يك جا مورد توجّه قرار گيرد ممكن است حق مطلب ادا شود و ابهامات موجود همه از طريق تفسير موضوعى حل شود.
اصولا آيات مربوط به محكم و متشابه كه دستور مى دهد آيات متشابه قرآن را در پرتو محكمات تفسير كنيد؛ خود نوعى تفسير موضوعى است.
به هر حال با تفسير آيات مربوط به يك موضوع در پرتو هم، جرقّه هاى تازه اى از ميان آنها جستن مى كند. جرقّه هايى كه در ميان آنها معارف قرآنى، راهگشاى بسيارى از مشكلات عقيدتى و احكام اسلامى است.
آيات قرآن را از اين نظر مى توان به كلمات جداگانه اى تشبيه كرد كه هر كدام براى خود مفهومى دارد؛ امّا وقتى آنها را در كنار هم بچينند مفاهيم تازه اى مى بخشد.
يا آنها را به موارد حيات بخشى مانند اكسيژن و ئيدروژن تشبيه كرد كه وقتى با هم تركيب شوند؛ آب كه ماده حيات بخش ديگرى است به دست مى آيد.
خلاصه بسيارى از اسرار قرآن را جز از اين طريق نمى توان گشود و به عمق آنها جز از اين مسير نمى توان راه پيدا كرد؛ و فكر مى كنيم براى بيان اهميّت تفسير موضوعى همين قدر كافى باشد.
به طور خلاصه فايده تفسير موضوعى را مى توان در امور زير خلاصه كرد:
1. رفع ابهام هايى كه در بدو نظر در بعضى از آيات به چشم مى خورد؛ و گشودن راز متشابهات قرآن.
2. به دست آوردن يك تفسير جامع درباره موضوعاتى مانند توحيد و خداشناسى و معاد و عبادت و جهاد و حكومت اسلامى و موضوعات مهم ديگر.
3. آگاهى از شرايط، خصوصيات، علل و نتايج موضوعات و مسائل مختلفى كه در قرآن مطرح است.
4. به دست آوردن اسرار، و پيام هاى تازه قرآن از طريق انضمام آيات به يكديگر.(1)