آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

اگر نشاط بعد از عبادت، به دلیل توفيقى باشد كه خدا به بنده خود داده، منافاتى با خلوص نيّت ندارد ولی اگر اين نشاط از مشاهده اعمال انسان توسط مردم حاصل گردد، با خلوص منافات دارد. البته نشاط بعد از مشاهده مردم، موجب بطلان عمل نمى شود، مشروط به اينكه به هيچ وجه مقدار يا كيفيّت اعمال خود را بر اثر مشاهده مردم تغيير ندهد. امام باقر(ع) می فرماید: «(این نشاط) اشكالى ندارد، هر كسى دوست دارد كه در ميان مردم كار خير او آشكار گردد مشروط بر اين كه عمل خير را براى اين هدف انجام نداده باشد».

بسيارى از خود سؤال مى كنند كه بعد از انجام يك عبادت خوب، احساس نشاط مى كنيم، آيا اين نشانه ريا نيست؟ پاسخ آن اين است كه، اگر سرچشمه نشاط بعد از عبادت، توفيقى باشد كه خدا به بنده خود داده، هيچ منافاتى با خلوص نيّت ندارد. آرى! اگر اين نشاط از مشاهده اعمال انسان توسط مردم حاصل گردد، با خلوص منافات دارد. البته نشاط بعد از مشاهده مردم، موجب بطلان عمل نمى شود، مشروط به اين كه به هيچ وجه مقدار يا كيفيّت اعمال خود را بر اثر مشاهده مردم تغيير ندهد.
اين معنى در روايات اسلامى نيز آمده است:
در حديثى از امـام باقـر(عليه السلام) مى خـوانيم: كه در پاسـخ سـؤالى كه يـكى از يـارانـش در اين زمينه عنوان كرد و عرضه داشت كسى عمل خيرى انجام داده و ديـگرى آن را مى بيند و صاحب عمل خوشحال مى شود، آيا اين معنى با خلوص نـيّت منافات دارد؟ فرمود: «لا بَأْسَ، ما مِنْ اَحَد اِلاّ وَ هُوَ يُحِبُّ اَنْ يَـظْهَرَ لَـهُ فى الْنّـاسِ الْخَيـْرُ اِذا لَـمْ يَكُنْ صَنَـعَ ذلِكَ لِـذلِكَ!»(1)؛ (اشكالى ندارد، هر كسى دوست دارد كه در ميان مردم كار خير او آشكار گردد [و مردم او را به نيكوكارى بشناسند] مشروط بر اين كه عمل خير را براى اين هدف انجام نداده باشد).
در حديث ديگر مى خوانيم كه «ابوذر» شبيه اين سؤال را از پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) نمود و عرض كرد، انسان عملى براى خويش (به قصد قربت) انجام مى دهد و مردم او را دوست مى دارند؛ پيامبر(صلى الله عليه وآله) فرمود: «تِلْكَ عاجِلُ بُشْرى الْمُؤْمِنِ»(2)؛ (اين بشارت سريعى است كه نصيب مؤمن [در دنيا] مى شود).(3)