آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علي(ع) درباره لزوم «اخلاص» در «دعا» مي فرماید: «به هنگام دعا، پروردگارت را با اخلاص بخوان [و تنها دست به دامان لطف او بزن] چرا كه بخشش و حرمان به دست اوست». بر این اساس، اخلاص از ثمرات ايمان به توحيد افعالى است؛ يعني انسان بايستي خواسته هاى خود را فقط از خدا بخواهد نه از غير خدا و اگر هم بر طبق عالَم اسباب به سراغ غير خدا رفت باز هم مؤثر واقعى را خدا بداند كه اراده اش گاه به دست بندگانش تحقق مى يابد.

امام علي(عليه السلام) در بخشی از نامه 31 «نهج البلاغه» به فرزندش امام حسن(علیه السلام) مى فرمايد: (به هنگام دعا، پروردگارت را با اخلاص بخوان [و تنها دست به دامان لطف او بزن] چرا كه بخشش و حرمان به دست اوست)؛ «وَ أَخْلِصْ فِي الْمَسْأَلَةِ لِرَبِّكَ، فَإِنَّ بِيَدِهِ الْعَطَاءَ وَ الْحِرْمَانَ».
«اخلاص» نيز از ثمرات ايمان به توحيد افعالى است؛ زيرا هنگامى كه انسان بداند «لَا مُؤَثِّرَ فِي الْوُجُودِ إِلَّا اللهُ» يقين پيدا مى كند كه عَطا و حِرمان به دست اوست. به هنگامى كه به اين امر ايمان پيدا كرد تنها به در خانه او مى رود و با خلوص نيّت هرچه مى خواهد از او مى خواهد. به همين دليل در روايات وارد شده است كه رياكاران مشركند؛ امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد: «كُلُّ رِيَاءٍ شِرْكٌ إِنَّهُ مَنْ عَمِلَ لِلنَّاسِ كَانَ ثَوَابُهُ عَلَى النَّاسِ وَ مَنْ عَمِلَ للهِ كَانَ ثَوَابُهُ عَلَى اللهِ»(1)؛ (هر ريايى شرك است هر كس كارى براى مردم كند پاداش خود را بايد از مردم بگيرد و هركس عملى براى خدا انجام دهد پاداش او بر خداست).
اين جمله در ضمن به اين حقيقت نيز اشاره دارد كه انسان خواسته هاى خود را بايد فقط از خدا بخواهد نه از غير خدا و اگر طبق عالَم اسباب به سراغ غير خدا مى رود باز هم مؤثر واقعى را خدا مى داند كه اراده اش گاه به دست بندگانش تحقق مى يابد و جمله «فَإِنَّ بِيَدِهِ الْعَطَاءَ وَ الْحِرْمَانَ» نيز بيانگر همين حقيقت است.(2)