آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در قرآن کریم، لفظ «شیعه» هم به معناى پیرو پیامبران و شخصیت هاى بزرگ و هم به معناى پراکندگى و تفرقه و اختلاف به کار رفته است. امّا در حدیث، پیامبر(ص) که این واژه را بسیار به کار برده اند، در تمام موارد به معنای پیرو استعمال شده است.

در قرآن کریم، «شیعه» به معناى پیرو پیامبران و شخصیت هاى بزرگ به کار رفته است. خداوند (در داستان موسى(علیه السلام)) مى فرماید: (آنکه از پیروان او بود، او را بر ضدّ آنکه از دشمنانش بود به فریادرسى خواست)؛ «فَاسْتَغاثَهُ الَّذِی مِنْ شِیعَتِهِ عَلَى الَّذِی مِنْ عَدُوِّهِ».(1)
نیز مى فرماید: (و از جمله پیروان او ابراهیم است که با قلبى سلیم به پیشگاه پروردگارش آمد)؛ «وَ إِنَّ مِنْ شِیعَتِهِ لاِبْراهِیمَ...»(2)
به معناى پراکندگى و تفرقه و اختلاف هم به کار رفته است : «مِنَ الَّذِینَ فَرَّقُوا دِینَهُمْ وَ کانُوا شِیَعاً»(3)
هرگاه در معناى تبعیت به کار رود به بُعد مثبت و ایجابى معنى اشاره مى کند(4)، امّا وقتى در معناى تفرقه و پراکندگى به کار مى رود به معناى منفى اشاره دارد(5)
امّا در حدیث، بى شک از آنجا که پیامبر(صلى الله علیه وآله) عرب اصیل است، این واژه را در معناى حقیقى آن (پیرو) به کار مى برد. وقتى آیه «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ أُولئِکَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّةِ»(6) نازل شد، حضرت در حال حیات خویش پیروان على(علیه السلام) را شیعه توصیف کرد. به نقل محدثان و مفسّران، در روایات متعددى آمده است که رسول خدا(صلى الله علیه وآله) گروهى را که نسبت به على(علیه السلام) موالات و پیروى داشتند، خیر البریّه (بهترین انسان ها) نامید.
برخى از این احادیث چنین است:
1 . ابن مردویه از عایشه چنین نقل مى کند: گفتم یا رسول الله، چه کسانى نزد خدا گرامى ترین افرادند؟ فرمود : اى عایشه، مگر آیه «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ أُولئِکَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّةِ» را نمى خوانى؟(7)
2 . ابن عساکر از جابر بن عبدالله نقل مى کند : نزد پیامبر(صلى الله علیه وآله) بودیم که على(علیه السلام) آمد. پیامبر فرمود : سوگند به آنکه جانم در دست اوست، این و پیروانش در قیامت، رستگارند. و آیه «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ أُولئِکَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّةِ» نازل شد. از آن پس هرگاه على(علیه السلام) مى آمد، اصحاب پیامبر(صلى الله علیه وآله) مى گفتند: «خَیْرُ الْبَرِیَّةِ»؛ (بهترین انسان ها) آمد.(8)
3 . ابن عدى و ابن عساکر از ابو سعید روایت کرده اند که: «على(علیه السلام) خیر البریه است».(9)
4 . ابن عدى از ابن عباس نقل مى کند:
چون آیه «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ أُولئِکَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّةِ» نازل شد، پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) به على(علیه السلام) فرمود: «خَیْرُ الْبَرِیَّةِ»؛ (بهترین انسان) تو و پیروان تو در روز قیامت هستید، هم از خدا راضى هستید، هم او از شما راضى است.(10)
5 . ابن مردویه از على(علیه السلام) نقل مى کند که: پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) به من فرمود: آیا این سخن خدا را نشنیده اى که «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ أُولئِکَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّةِ»؟ آنان، تو و پیروان تو هستید، وعدگاه من و شما کنار حوض است، آنگاه که امّت ها براى حسابرسى مى آیند، شما خوانده مى شوید.(11)(12)