آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

شيعه معتقد است، خداوند از هرگونه تشبيه و تجسيم منزه است، امام صادق(ع) مي فرمايد: «خدا نه جسم است و نه صورت، بلکه او جسم کننده اجسام و صورت دهنده صور است». امام جواد و هادى (ع) فرمودند: «هر کس قائل به جسميّت خداوند شود به او زکات ندهيد و به او اقتدا نکنيد». شيخ صدوق، شيخ طوسي، ابوالفتح کراجکى و... تجسيم را انکار و رد نموده اند و علامه حلّى، ابن فهد حلّى، محقق کرکى و علامه مجلسى، قائل به نجاست و کفر مجسمه مى باشند.

از جمله مسائل مورد اختلاف متکلمان مسأله تجسیم و جسمانیت خداوند است، شیعه امیامیه معتقد است که خداوند متعال از هرگونه تشبیه و تجسیم منزه است برای روشن شدن مطلب به نمونه ای از روایات معصومین و گفتار علمای شیعه اشاره می کنیم.
امام صادق(علیه السلام) در حدیثى مى فرماید: «منزه است خداوندى که جز او کسى دیگر از کیفیتش اطلاعى ندارد، همانندى براى او نیست و او شنواى بیناست، محدود نشده، و محسوس نخواهد بود و مورد تجسّس واقع نخواهد گشت. دیدگان و حواس او را ادراک نکرده و چیزى او را احاطه نمى کند. جسم و صورت نیست...»(1)
و نیز در حدیثى دیگر در توصیف خداوند مى فرماید: «نه جسم است و نه صورت، بلکه او جسم کننده اجسام و صورت دهنده صور است. جزء جزء نشده و متناهى نیست. زیاده و نقصان در او راه ندارد. و اگر خداوند آن گونه باشد که مى گویند، پس فرقى بین خالق و مخلوق نیست...»(2)
از امام جواد و هادى (علیهما السلام) روایت شده که فرمودند: «هر کس قائل به جسمیّت خداوند شد به او زکات ندهید و به او اقتدا نکند».(3)
اما گفتار علمای شیعه:
شیخ صدوق در کتاب التوحید بابى به نام «باب انّه عزّوجلّ لیس بجسم و لا صورة» آورده است(4).
ابوالفتح کراجکى در کنز الفوائد بابى با عنوان «فصل من الاستدلال على انّ الله تعالى لیس بجسم» دارد(5).
شیخ طوسى در تفسیر التبیان(6) ذبیحه کسانى که قائل به تجسیمند را حلال نمى داند. و نیز در کتاب المبسوط(7) حکم به نجاست مجسّمه کرده و آن ها را در شمار کفّار مى داند.
قاضى ابن برّاج در جواهر الفقه تصریح به تنزیه خداوند از جسم و لوازم آن کرده است.(8)
قطب راوندى در فقه القرآن تصریح به باطل بودن نماز در پوست ذبیحه کسى نموده که قائل به جسمیّت خداوند است. و نیز قائل به عدم جواز انتفاع از آن است.(9) همو در جایى دیگر از کتابش مى گوید: مذهب تجسیم از مذاهب فاسد است(10).
شیخ طبرسى در مجمع البیان(11) معتقد به جایز نبودن خوردن ذبیحه کسى است که قائل به جسمیّت خداوند است.
و نیز از جمله کسانى که قائل به نجاست مجسّمه بوده و آنان را در زمره کفار مى دانند؛ علامه حلّى در منتهى المطلب،(12) ابن فهد حلّى در الرسائل العشر،(13) محقق کرکى در جامع المقاصد،(14) علامه مجلسى در بحارالأنوار(15) و ... مى باشند.(16)