آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

اولا: این آیه به جهت سیاق آیه قبلش، - که از آیاتى که نهى از نصرت و محبّت کفار کرده- ، جدا گشته و سیاق قبلى نمى تواند در آن تأثیر بگذارد. ثانیا: قرآن موجود، به اتفاق مفسّران بر ترتیب نزول آیات جمع آورى نشده، بلکه بر اساس مصالحى این گونه ترتیب یافته است. یعنی صرف بودن آیات در کنار هم دلیل بر نزول دفعى آن ها نیست و شاهد این واقعیت نیز روایات فراوان نقل شده از شیعه و اهل سنت است که شان نزول این آیه را حضرت علی می داند و اثبات می کند با آیات قبل و بعدش ارتباطی ندارد.

برخى از علماى اهل سنت مى گویند: به قرینه سیاق، مقصود از «ولىّ» در آیه «ولایت» نصرت و محبّت است; زیرا آیه در سیاق آیات نهى از دوست و یاور گرفتن از کفار است.(1)
در پاسخ به این سخن مى گوییم:
اوّلا: آیه «ولایت» به جهت سیاق آیه قبلش که درباره امیرالمؤمنین(علیه السلام) است، از آیاتى که نهى از نصرت و محبّت کفار کرده، جدا گشته است. و لذا سیاق قبلى نمى تواند در آیه ولایت تأثیر گذاشته و به آن ظهور دهد.
خداوند در آیه 54 از سوره مائده که متّصل به آیه «ولایت» است مى فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا مَنْ یَرْتَدَّ مِنْکُمْ عَنْ دِینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اللهُ بِقَوْم یُحِبُّهُمْ وَیُحِبُّونَهُ أَذِلَّة عَلَى الْمُؤْمِنِینَ أَعِزَّة عَلَى الْکافِرِینَ یُجاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللهِ وَلا یَخافُونَ لَوْمَةَ لائِم ذلِکَ فَضْلُ اللهِ یُؤْتِیهِ مَنْ یَشاءُ وَاللهُ واسِعٌ عَلِیمٌ»؛ (اى کسانى که ایمان آورده اید! هر کس از شما از آیین خود باز گردد (به خدا زیانى نمى رساند) خداوند جمعیتى را مى آورد که آن ها را دوست دارد و آنان نیز او را دوست دارند، در برابر مؤمنان متواضع و در برابر کافران سرسخت و نیرومندند، آن ها در راه خدا جهاد مى کنند و از سرزنش هیچ ملامت گرى هراس ندارند. این، فضل خداست که به هر کس بخواهد (و شایسته ببیند) مى دهد و فضل خدا وسیع و خداوند داناست.)
مطابق روایاتى که از امام باقر و امام صادق(علیهما السلام) رسیده و برخى از مفسّران اهل سنّت ذکر کرده اند، این آیه مختص به امیرالمؤمنین(علیه السلام) و اصحاب او است. و در حقیقت این آیه اشاره اى به مسأله ولایت حضرت امیر(علیه السلام) داشته و به جهت زمینه سازى براى آیه «ولایت» آمده است; و هرگز در سیاق آیات قبل که مربوط به نصرت و محبّت کفار است نمى باشد.
ثانیاً: قرآنِ موجود، به اتفاق مفسّران بر ترتیب نزول آیات، جمع آورى نشده است، بلکه بر اساس مصالحى که بوده این گونه ترتیب یافته است.
شاهد این مدعا این که: در آیات قبل و بعد از آیات «ولایت» کلمه «اولیا» به صورت جمع آمده ولى در آیه «ولایت» لفظ «ولىّ» به صورت مفرد به کار رفته است. و این قرینه اى است بر این که این آیات با هم نازل نشده است.
به عبارت دیگر: یکپارچگى این آیات معلوم نیست، و صِرفِ بودن آیات در کنار هم دلیل بر نزول دفعى آن ها نیست; چون قرآن کریم به تدریج و در مدت 23 سال بر پیامبر(صلى الله علیه وآله) نازل شده است، پس وحدت سیاق در این آیات احراز نشده است، بلکه بر یکپارچه نبودن این آیات دلیل وجود دارد; زیرا روایات فراوانى از طریق اهل سنّت و شیعه ذکر شده که شأن نزول این آیه داستان انفاق حضرت على(علیه السلام) است. این شأن نزول نشان مى دهد که آیه «ولایت» با آیات قبل و بعد از خودش ارتباطى ندارد.
ثالثاً: شواهد و قراینى وجود دارد که، نصّ بر سرپرستى حضرت على(علیه السلام) است، و هنگام تعارض بین نصّ و ظاهرى که بر فرض از سیاق به دست مى آید، نصّ به جهت افاده یقین مقدم است.(2)