آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

او ابوالحسن على بن حمّاد بن عبیدالله بن حمّاد عدوى عبدى بصرى است. پدر وى حمّاد یکى از شعراى اهل بیت(ع) بوده است. على بن حماد از اساتیدی است که در سلسله اجازه ها واقع شده و از جمله مشایخ راویان و حاملین حدیث به شمار مى آید، که همین دلالت بر ثقه بودن و بزرگى و مهارت وى در علم و حدیث مى کند. او از کسانى است که در مدح اهل بیت(ع) زیاد شعر سروده و خوب هم سروده است. شعر او زبان حجّت ها و برهان ها و بیانى استوار بر مذهب علوى وى است. او در اوایل قرن چهارم متولّد و در اواخر آن وفات نموده است.

او ابوالحسن على بن حمّاد بن عبیدالله بن حمّاد عدوى عبدى(1) بصرى است.
پدر وى حمّاد یکى از شعراى اهل بیت(علیهم السلام) بوده است ; چنانکه فرزندش على در قصیده اى آن را یاد آور مى شود :
«وإنّ العبدَ عبدُکمُ علیّاً *** کذا حمّاد عبدُکمُ الأدیبُ
رثاکمْ والدی بالشعرِ قبلی *** وأوصانی به أن لا أغیبُ»
(و همانا على (بن حماد) غلام و عبد شما است همچنان که حمّادِ ادیب عبد شما بود . قبل از من پدرم در رثاى شما شعر مى گفت و مرا به این کار سفارش کرد که از این روش دور نشوم) .
نامبرده یکى از اعلام شیعه و علماى بى نظیر آنان ، و از شعراى طراز اوّل آنها و از حافظان حدیث که هم عصر با «شیخ صدوق» و همانندهاى او بوده اند ، مى باشد .
«نجاشى» او را درک کرده است و در «رجال»(2) خود نوشته است : «او را دیده و درک کرده ام» . لکن کتابهاى «ابو احمد جلودى بصرى» ، متوفّاى سال (332) را به واسطه شیخ ابو عبدالله حسین بن عبیدالله غضائرى ، متوفّاى سال (411) ، از او روایت مى کند ; از این رو على بن حماد از اساتید این شیخ بزرگوار است که در سلسله اجازه ها واقع شده اند و از جمله مشایخ راویان و حاملین حدیث به شمار مى آیند، و همین دلالت بر ثقه بودن و بزرگى و مهارت وى در علم و حدیث مى کند .
هیچ کس شکّى ندارد که او از به اهتزار درآورندگان پرچم آن شعر است. و نام او در کتب معاجم(3) زیاد برده شده ، چنانکه شعر او در کتب و مجمع هاى شعرى متداول است . و او از کسانى است که در مدح و رثاى اهل بیت(علیهم السلام)زیاد شعر سروده و خوب هم سروده است. و صدا را به مدح و رثاى آنها بلند کرده ، آشکارا آنها را مدح مى کرده است ، به گونه اى که «ابن شهر آشوب» او را از جمله شعراى اهل بیت که آشکارا مدح مى کرده اند ، شمرده است ، و «علاّمه سماوى» اشعار وى در مدح اهل بیت را در دیوانى که به (2200) بیت مى رسد ، گرد آورده است . و شعر او از صورتهاى خیالى دور است ، بلکه شعر او زبان حجّت ها و برهان ها و به نظم آوردن برهان ها و دلیل هاست ، و بیانى استوار بر مذهب علوى وى است .
ما بر تاریخ ولادت و وفات او دست پیدا نکردیم . فقط مى دانیم : «نجاشى» که او را درک کرده و دیده ، ولى از او روایت نکرده است ، در صفر سال (372) متولّد شده است، و شیخ او «جلودى بصرى» که شاعرِ مورد بحث، از او نقل روایت مى کند ، در (17) ذى الحجّه سال (332) وفات کرده است ، و از این دو تاریخ بدست مى آید که شاعر نامبرده در اوایل قرن چهارم متولّد شده و در اواخر آن وفات نموده است .(4)