آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

اگر حدیثی سند صحیحی داشته باشد ولی در صحیح بخاری نیامده باشد، این امر دلیل بر ضعف آن نیست؛ زیرا بخاری تعهد کرده که روایات کتابش صحیح است، نه این که تمام روایات صحیح را در کتاب خود جمع آوری کند. 

نقل نکردن بخارى دلیل بر ضعف روایت نیست، در صورتى که طریق صحیح براى حدیث وجود داشته باشد؛ زیرا بسیارى از علماى اهل سنت مى گویند: این طور نیست که هر حدیثى که در صحیحین نیامده، مردود و باطل باشد.

نووى مى گوید: «انّهما لم یلتزما استیعاب الصحیح بل صحّ عنهما تصریحهما بأنّهما لم یستوعبا وانّما قصدا جمع جمل من الصحیح کما یقصد المصنف فی الفقه جمع جملة من مسألة»(1)؛ (بخارى و مسلم التزام نداده اند که تمام احادیث صحیح السند را نقل کنند و خود نیز به این مطلب تصریح کرده اند، بلکه قصد آنان این بوده که مقدارى از احادیث صحیح السند را جمع آورى کنند؛ همان گونه که مصنف در فقه تمام مسائل فقه را ذکر نمى کند).

ابن قیّم جوزیه در مورد حدیث ابى الصهباء که تنها مسلم نقل کرده، مى گوید: «انفراد مسلم در نقل، به صحت حدیث ضررى نمى رساند. آیا کسى مى تواند ادعا کند که منفردات مسلم صحیح نیست؟ آیا هرگز بخارى ادعا کرده است هر حدیثى را که در کتاب خود ذکر نکرده ام، باطل و ضعیف بوده و حجّت نیست؟ چه بسیار احادیثى که بخارى در غیر صحیح خود به آن احتجاج کرده، در حالى که در صحیح نیاورده است و چه بسیار احادیثى که بخارى آن ها را تصحیح کرده ولى در صحیح نیاورده است».(2)

ابن الصلاح مى گوید: «لم یستوعبا الصحیح فی صحیحیهما و لا التزما ذلک، فقد روینا ذلک عن البخارى انّه قال: ما ادخلت فی کتابى الجامع الاّ ما صحّ و ترکت من الصحاح لحال الطول. و روینا عن مسلم انّه قال: لیس کل شىء عندى صحیح  وضعته هنا، انّما وضعت هاهنا ما اجمعوا علیه. و قال البخارى: احفظ مائة الف صحیح ومائتى الف حدیث غیر صحیح، و جملة ما فی کتابه سبعة آلاف و مائتان وخمسة و سبعون حدیثاً بالأحادیث المتکررة. و قیل: انّها باسقاط المکررة أربعة آلاف حدیث»(3)؛

(بخارى و مسلم تمام احادیث صحیح السند را در صحیح خود نیاورده اند و اصلا چنین التزامى هم نداده اند. از بخارى روایت شده است: من تنها احادیث صحیح السند را در کتاب خود آورده ام، چه بسیار احادیث صحیح السند را که به جهت طولانى شدن کتاب ترک نموده ام. همچنین از مسلم روایت شده است: این چنین نیست که تمام احادیث صحیح السند نزد خود را در این کتاب آورده باشم، تنها روایاتى را در صحیح خود ذکر کرده ام که مورد اجماع است... بخارى مى گوید: صد هزار حدیث صحیح حفظ دارم و دویست هزار حدیث غیر صحیح، در حالى که در کتاب «الجامع الصحیح» خود بیش از 7270 حدیث با احادیث مکرّر، نقل نکرده است و بنا بر نظر برخى با حذف مکرّرها چهار هزار حدیث است).(4)