آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

درست است که قبل از ابراهیم(ع)، انبیاى بزرگی چون نوح(ع) با شرک و بت پرستى مبارزه کردند و جهانیان را به سوى «توحید» دعوت نمودند؛ ولى کسى که به این کلمه استقرار بخشید و پرچم آن را همه جا برافراشت ابراهیم بت شکن(ع) بود. ایشان تمام تلاش و کوشش خود را به کار گرفت که کلمه توحید همیشه در جهان باقى و برقرار بماند؛ چنان که در آیه 28 سوره زخرف آمده: «او کلمه توحید را کلمه پاینده اى در نسل هاى بعد از خود قرار داد شاید به سوى خدا بازگردند».

پاسخ این سؤال را مى توان با توجه به آیات 26 ـ 28 سوره «زخرف» بدست آورد. خداوند مى فرماید: (و [به خاطر بیاور] هنگامى را که ابراهیم به پدرش [عمویش آزر] و قومش گفت: من از آنچه شما مى پرستید بیزارم)؛ «وَ إِذْ قالَ إِبْراهِیمُ لِأَبِیهِ وَ قَوْمِهِ إِنَّنِی بَراءٌ مِمّا تَعْبُدُونَ»(1).
و از آنجا که بسیارى از بت پرستان، خدا را نیز پرستش مى کردند، ابراهیم(علیه السلام)بلافاصله او را استثناء کرده، مى گوید: (مگر آن کسى که مرا آفریده، که او هدایتم خواهد کرد)!؛ «إِلاَّ الَّذِی فَطَرَنِی فَإِنَّهُ سَیَهْدِینِ».
او در این عبارت کوتاه، هم استدلالى براى انحصار عبودیت به پروردگار ذکر مى کند؛ زیرا معبود کسى است که خالق و مدبر است، و همه قبول داشتند که خالق، خدا است و هم اشاره به مسأله هدایت تکوینى و تشریعى خدا است که قانون لطف آن را ایجاب مى کند.(2)
نظیر همین معنى در سوره «شعراء» از آیه 77 تا 82 نیز آمده است.
ابراهیم(علیه السلام)، نه تنها در حیات خود طرفدار اصل توحید و مبارزه، با هر گونه بت پرستى بود، بلکه تمام تلاش و کوشش خود را به کار گرفت، که کلمه توحید همیشه در جهان باقى و برقرار بماند، چنان که در آیه بعد مى گوید: (او کلمه توحید را کلمه پاینده اى در نسل هاى بعد از خود قرار داد شاید به سوى خدا بازگردند)؛ «وَ جَعَلَها کَلِمَةً باقِیَةً فِی عَقِبِهِ لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ».(3)
جالب این که امروز تمام ادیانى که در کره زمین، دم از توحید مى زنند، از تعلیمات توحیدى ابراهیم(علیه السلام) الهام مى گیرند، و سه پیامبر بزرگ الهى «موسى»(علیه السلام)و «عیسى»(علیه السلام) و «محمّد»(صلى الله علیه وآله) از دودمان او هستند، و این دلیل صدق پیشگوئى قرآن در این زمینه است.
درست است که قبل از ابراهیم(علیه السلام)، انبیاى دیگرى همچون نوح(علیه السلام) با شرک و بت پرستى مبارزه کردند، و جهانیان را به سوى توحید دعوت نمودند، ولى کسى که به این کلمه استقرار بخشید، و پرچم آن را همه جا برافراشت ابراهیم بت شکن(علیه السلام) بود.
او نه تنها در زمان خود کوشش فراوان براى تداوم خط توحید نمود، بلکه در دعاهاى خویش نیز از ساحت قدس پروردگار، همین معنى را طلب کرد و عرضه داشت: «وَ اجْنُبْنِی وَ بَنِیَّ أَنْ نَعْبُدَ الْأَصْنامَ»؛ (من و فرزندانم را از پرستش بت ها دور نگاه دار).(4)
در اینجا تفسیر دیگرى نیز وجود دارد، و آن این که ضمیر در «جَعَلَ» به خداوند بازمى گردد، و مفهوم جمله چنین مى شود: «خداوند کلمه توحید را در دودمان ابراهیم باقى و برقرار ساخت».
ولى بازگشت ضمیر به خود ابراهیم(علیه السلام) (تفسیر اول) مناسب تر به نظر مى رسد، زیرا جمله هاى قبل، از ابراهیم و کارهاى او سخن مى گوید، و مناسب است که این هم جزء کارهاى ابراهیم باشد، به خصوص این که در آیات متعددى از قرآن روى این معنى تکیه شده است که ابراهیم(علیه السلام) اصرار داشت فرزندان و اعقابش بر آئین الهى باقى بمانند، چنان که در سوره «بقره» آیات 131 و 132 مى خوانیم: «إِذْ قالَ لَهُ رَبُّهُ أَسْلِمْ قالَ أَسْلَمْتُ لِرَبِّ الْعالَمِینَ * وَ وَصّى بِها إِبْراهِیمُ بَنِیهِ وَ یَعْقُوبُ یا بَنِیَّ إِنَّ اللّهَ اصْطَفى لَکُمُ الدِّینَ فَلا تَمُوتُنَّ إِلاّ وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ»؛ (در آن هنگام که پروردگارش به او گفت: اسلام بیاور! ـ و در برابر حق، تسلیم باش! او فرمان پروردگار را، پذیرفت؛ و ـ گفت: در برابر پروردگار جهانیان، تسلیم شدم. و ابراهیم و یعقوب ـ در واپسین لحظات عمر ـ فرزندان خود را به این آئین، وصیت کردند; فرزندان من! خداوند این آئین پاک را براى شما برگزیده است؛ و شما؛ جز به آئین اسلام ( تسلیم در برابر فرمان خدا) از دنیا نروید)!.(5)