آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

بر اساس آیه 23 سوره جاثیه، هواپرستى از خطرناک ترین و منفورترین بت ها نزد خداوند می باشد. بت نفس ویژگیهایی دارد که او را در ردیف منفورترین بت ها قرار می دهد؛ از جمله: هوى پرستى، مؤثرترین راه نفوذ شیطان است و پرده بر چشم و عقل آدمى مى افکند و انسان را تا مرحله مبارزه با خدا پیش مى برد. پیامبر(ص) فرمودند: خطرناک ترین چیزى که بر امتم از آن مى ترسم، هواپرستى و آرزوهاى دراز است؛ چرا که هواپرستى انسان را از حق بازمى دارد و آرزوى دراز آخرت را به فراموشى مى سپارد.

در آیه 23 سوره جاثیة می خوانیم: «أَ فَرَأَیْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلهَهُ هَواهُ وَ أَضَلَّهُ اللهُ عَلى عِلْمٍ وَ خَتَمَ عَلى سَمْعِهِ وَ قَلْبِهِ وَ جَعَلَ عَلى بَصَرِهِ غِشاوَةً فَمَنْ یَهْدِیهِ مِنْ بَعْدِ اللهِ أَ فَلا تَذَکَّرُونَ»؛ (آیا دیدى کسى را که معبود خود را هواى نفس خویش قرار داده و خداوند او را با آگاهى [بر این که شایسته هدایت نیست] گمراه ساخته و برگوش و قلبش مهر زده و بر چشمش پرده اى قرار داده است؟! با این حال، غیر از خدا چه کسى مى تواند او را هدایت کند؟! آیا متذکّر نمى شوید؟)
طبق این آیه هواپرستى از خطرناک ترین و منفورترین بت ها نزد خداوند می باشد که تمام درهاى رحمت و طرق نجات را به روى انسان مى بندد، و چه گویا و پر معنى است حدیثى که از پیغمبر گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله) نقل شده: «ما عُبِدَ تَحْتَ السَّماءِ اِلهٌ اَبْغَضُ اِلَى اللّهِ مِنَ الْهَوى»؛ (هرگز در زیر آسمان معبودى مبغوض تر نزد خدا از هواى نفس پرستش نشده است!).(1) در این سخن هیچ گونه مبالغه نیست؛ چرا که بت هاى معمولى موجوداتى بى خاصیتند، ولى بت هوى و هوس، اغواکننده، و سوق دهنده به سوى انواع گناه، و انحراف است.
به طور کلى، مى توان گفت: این بت خصوصیتى دارد که آن را مستحق نام «منفورترین بت ها» کرده است؛ و این خصوصیت به چند جهت است:
1 ـ مؤثرترین راه نفوذ شیطان، هوى پرستى است
چرا که تا پایگاهى در درون انسان وجود نداشته باشد شیطان قدرت بر وسوسه گرى ندارد، و پایگاه شیطان، چیزى جز هواپرستى نیست، همان چیزى که خود شیطان به خاطر آن سقوط کرد، و از صف فرشتگان و مقام قرب الهى طرد شد.
2 ـ هواپرستى، مهم ترین وسیله هدایت را که درک صحیح حقایق است از انسان مى گیرد و پرده بر چشم و عقل آدمى مى افکند، چنان که در آیه مورد بحث بعد از ذکر مسأله هواپرستى، صریحاً به این موضوع اشاره شده است، آیات دیگر قرآن نیز گواه بر این حقیقت است.
3 ـ هواپرستى انسان را تا مرحله مبارزه با خدا (نعوذ باللّه) پیش مى برد، همان گونه که پیشواى هوى پرستان یعنى شیطان به چنین سرنوشت شومى گرفتار شد، و به حکمت خداوند در مسأله امر به سجده بر آدم، اعتراض نمود و آن را غیر حکیمانه پنداشت!
4 ـ عواقب هواپرستى، آن قدر شوم و دردناک است که گاه یک لحظه هواپرستى، یک عمر پشیمانى به بار مى آورد، گاه یک لحظه هواپرستى محصول تمام عمر انسان و حسنات اعمال صالح او را، بر باد مى دهد.
لذا، در آیات قرآن و روایات اسلامى، روى این امر تأکید و هشدار داده شده است.
در حدیث معروف پیامبر(صلى الله علیه وآله) آمده است: «اِنَّ اَخْوَفَ ما اَخافَ عَلى اُمَّتِی الهَوى وَ طُولُ الاَمَلِ، اَمَّا الْهَوى فَاِنَّهُ یَصُدُّ عَنِ الْحَقِّ، وَ اَمّا طُولُ الاَمَلِ فَیُنْسِى الآخِرَةَ!»؛ (خطرناک ترین چیزى که بر امتم از آن مى ترسم، هواپرستى و آرزوهاى دراز است؛ چرا که هواپرستى انسان را از حق بازمى دارد و آرزوى دراز آخرت را به فراموشى مى سپارد).(2)
و در حدیثى از امیر مؤمنان على(علیه السلام) مى خوانیم: که در پاسخ این سؤال: «اَىُّ سُلْطان اَغْلَبُ وَ اَقْوى؟»؛ (کدام سلطان ستمگر، غالب تر و نیرومندتر است»؟ فرمود: «الهَوى».(3)
و در حدیث دیگرى از امام زین العابدین(علیه السلام) آمده که خداوند مى فرماید: «وَ عِزَّتِی وَ عَظَمَتِی، وَ جَلالِی وَ بَهائِی، وَ عُلُوِّی وَ ارْتِفاعِ مَکانِی، لایُؤْثِرُ عَبْدٌ هَواىَ عَلى هَواهُ اِلاّ جَعَلْتُ هَمَّهُ فِی آخِرَتِهِ، وَ غِناهُ فِی قَلْبِهِ، وَ کَفَفْتُ عَنْهُ ضَیْعَتَهُ، وَ ضَمِنَتْ السَّمواتُ وَ الاَرْضُ رِزْقَهُ، وَ اَتَتْهُ الدُّنْیا وَ هِىَ راغِمَةٌ»؛ (به عزت و عظمتم سوگند، به جلال و نورانیت و مقام بلندم قسم، که هیچ بنده اى خواست مرا بر هواى خود مقدم نمى دارد مگر این که همت او را در آخرت، و بى نیازى او را در قلبش قرار مى دهم، و امر معاش را بر او آسان مى سازم، و روزى او را بر آسمان ها و زمین تضمین مى کنم و مواهب دنیا با تواضع به سراغ او مى آید)!.(4)
و در حدیثى از امام صادق(علیه السلام) آمده: «احْذَرُوا أَهْوَاءَکُمْ کَمَا تَحْذَرُونَ أَعْدَاءَکُمْ فَلَیْسَ شَیْءٌ أَعْدَى لِلرِّجَالِ مِنِ اتِّبَاعِ أَهْوَائِهِمْ وَ حَصَائِدِ أَلْسِنَتِهِمْ»؛ (از هواىِ نفس بترسید، همان گونه که از دشمنان بیم دارید؛ چرا که چیزى براى انسان، دشمن تر از پیروى هواى نفس و آنچه بر زبان جارى مى شود، نیست).(5)
و بالاخره، در حدیثى دیگر از امام صادق(علیه السلام) آمده که فرمود: «اِنِّی لَأَرْجُو النَّجاةَ لِهذِهِ الاُمَّةِ لِمَنْ عَرِفَ حَقَّنا مِنْهُمْ اِلاّ لِأَحَدِ ثَلاثَة: صاحِبِ سُلْطان جائِر، وَ صاحِبِ هَوىً، وَ الْفاسِقِ الْمُعْلِنِ»؛ (من امید نجات را براى این امت ـ براى آنها که حق ما را بشناسند ـ دارم، مگر براى سه گروه: دوستان سلاطین جور، و هواپرستان، و گنهکارى که آشکارا گناه مى کند [و باک ندارد]).(6)
و... در این زمینه، آیات و روایات بسیار فراوان و پر بار است.(7)