آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در شش آیه ای که در قرآن به درخت ممنوعه اشاره شده، توضیحی درباره حقیقت آن داده نشده و برای همین مفسران با نگاه به روایاتی که در صدد تفسیر آن بوده اند، میوه ممنوع را گندم، انگور، انجیر و کافور و یا امور معنوی چون علم آل محمد، حسد و... معنا کرده اند. در تورات میوه ممنوعه دانش و عنصر پدیدآورنده حیات جاودان معرفی شده که خود روشن ترین دلیل بر تحریف شدن تورات است، زیرا خداوند، ممنوعیتی برای کسب علم و فضیلت برای بشر وضع نکرده است.

در این که آیا این شجره (درخت) که براى آدم، خوردن از آن ممنوع بود، اشاره به یک درخت معمولى خارجى یا یک امر معنوى اخلاقى است و اگر مادّى یا معنوى است اشاره به کدام درخت یا کدام صفت از صفات است، در میان مفسّران مورد گفتگوست.
در قرآن مجید، در شش مورد به شجره ممنوعه اشاره شده، بى آن که در معرّفى آن سخنى به میان آمده باشد، ولى در اخبار و روایات اسلامى و کلمات مفسّران بحثهاى فراوانى در آن شده است. بعضى آن را به شجره گندم (توجّه داشته باشید که واژه شجره به درخت و گیاه هر دو اطلاق مى شود چه آن که در داستان یونس، به بوته کدو اطلاق شجره شده است) (1) تفسیر کرده اند. بعضى به درخت انگور و برخى به انجیر و بعضى به نخل و بعضى به کافور تفسیر کرده اند. (2)
در بعد معنوى بعضى آن را به علم آل محمّد، و برخى به حسد، و بعضى به علم به طور مطلق تفسیر نموده اند.
در حدیثى از امام على بن موسى الرّضا(علیه السلام) مى خوانیم که وقتى از حضرتش درباره اختلاف کلمات و روایات در این باره سؤال کردند فرمود: همه اینها درست است، چرا که درختان بهشت با درختان دنیا تفاوت دارد. در آن جا بعضى از درختان داراى انواع میوه ها و محصولات است، به علاوه هنگامى که آدم مورد اکرام و احترام خداوند قرار گرفت و فرشتگان براى او سجده کردند و در بهشت جاى داده شد، در دل گفت: آیا خداوند موجودى برتر از من آفریده است؟ خداوند مقام محمّد و آل محمّد را به او نشان داد و او در دل آرزو کرد که کاش به جاى آنان بود. (3)
ذکر این نکته در این جا لازم است که در تورات کنونى شجره ممنوعه، به عنوان شجره علم و دانش (معرفت نیک و بد) و شجره حیات و زندگى جاودان، معرفّى شده است و خداوند آدم و حوا را از آن نهى کرده بود، مبادا آگاه شوند و حیات جاویدان پیدا کنند و چون خدایان گردند! (4)
این تعبیر از روشن ترین قراینى است که گواهى مى دهد تورات فعلى تورات حقیقى نیست بلکه ساخته مغز بشر کم اطّلاعى بوده که علم و دانش را براى آدم، عیب مى شمرده و آدم را به گناه علم و دانش، مستحق طرد از بهشت مى شمرد.
گویى بهشت جاى آدمِ فهمیده نیست و به نظر مى رسد پاره اى از روایات که شجره ممنوعه را شجره علم و دانش معرّفى مى کند از روایات مجعولى است که از تورات تحریف یافته، گرفته شده است. (5)