آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

مفسران در تفسیر «علم اسماء» در آیه 31 سوره بقره، بیانات گوناگونى دارند؛ ولى مسلّم است منظور، تعلیم کلمات و نام هاى بدون معنا به آدم نبوده؛ بلکه منظور تعلیم معانى این اسماء و مفاهیم و مسمّاهاى آنها و آگاهى از علوم مربوط به جهان آفرینش و اسرار و خواص مختلف موجودات عالم هستى مى باشد. پس این علم چیزى شبیه «علم لغات» نبوده است بلکه مربوط به فلسفه، اسرار، کیفیات و خواص اسماء بوده است، تا بتواند از مواهب مادى و معنوى این جهان، در مسیر تکامل خویش بهره گیرد.

خداى متعال در آیه 31 سوره «بقره» مى فرماید: (به آدم همه اسماء ـ حقایق و اسرار عالم هستى ـ را تعلیم داد)؛ «وَ عَلَّمَ آدَمَ الأَسْماءَ کُلَّها».
گر چه مفسران در تفسیر «علم اسماء» بیانات گوناگونى دارند، ولى مسلّم است منظور، تعلیم کلمات و نام هاى بدون معنا به آدم نبوده؛ چرا که این افتخارى محسوب نمى شده است، بلکه منظور تعلیم معانى این اسماء و مفاهیم و مسمّاهاى آنها بوده است.
البته این آگاهى از علوم مربوط به جهان آفرینش و اسرار و خواص مختلف موجودات عالم هستى، افتخار بزرگى براى آدم بود.
در حدیثى داریم که از امام صادق(علیه السلام) پیرامون این آیه سؤال کردند، فرمود: «الأَرَضِینَ وَ الْجِبالَ وَ الشِّعابَ وَ الأَوْدِیَةَ ثُمَّ نَظَرَ إِلى بِساط تَحْتَهُ، فَقالَ: وَ هذَا الْبِساطُ مِمّا عَلَّمَه»؛ (فرمود منظور زمین ها، کوه ها، دره ها و بستر رودخانه ها ـ و خلاصه تمامى موجودات ـ مى باشد، سپس امام(علیه السلام) به فرشى که زیر پایش گسترده بود نظرى افکنده فرمود: حتى این فرش هم از امورى بوده که خدا به آدم تعلیم داد)!.(1)
بنابراین، «علم اسماء» چیزى شبیه «علم لغات» نبوده است بلکه مربوط به فلسفه، اسرار، کیفیات و خواص آنها بوده است، خداوند این علم را به آدم تعلیم کرد تا بتواند از مواهب مادى و معنوى این جهان، در مسیر تکامل خویش بهره گیرد.
همچنین استعداد نام گذارى اشیاء را به او ارزانى داشت تا بتواند اشیاء را نام گذارى کند و در موارد احتیاج، با ذکر نام، آنها را بخواند تا لازم نباشد عین آن چیز را نشان دهد، و این خود نعمتى است بزرگ.
هنگامى به اهمیت این موضوع پى مى بریم که مى بینیم بشر امروز، هر چه دارد به وسیله کتاب و نوشتن است و همه ذخائر علمى گذشتگان در نوشته هاى او جمع است، و این خود به خاطر نام گذارى اشیاء و خواص آنها است، و گر نه هیچ گاه ممکن نبود علوم گذشتگان به آیندگان منتقل شود.(2)