آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در آیات و روایات، «صله رحم» و برقرار ساختن رابطه صحیح با خویشاوندان به عنوان یک وظیفه الهى و انسانى مطرح شده که باید با انگیزه هاى الهى به سراغ آن رفت، ولى بى شک انجام این وظیفه الهى و انسانى برکات فراوانى در زندگی انسان ها دارد. امام صادق(ع) در حدیثى مى فرمایند: «صله رحم و پیوند با خویشاوندان و نیکى با همسایگان، خانه و شهرها را آباد و عمرها را زیاد مى کند». هم چنین امام باقر(ع) مى فرمایند: «صله رحم و نیکى با همسایگان، سرمایه ها را فزونى مى بخشد».

گرچه در آیات و روایات، مسأله صله رحم و برقرار ساختن رابطه صحیح با خویشاوندان به عنوان یک وظیفه الهى و انسانى مطرح شده که باید با انگیزه هاى الهى به سراغ آن رفت، ولى بى شک انجام این وظیفه الهى و انسانى برکات فراوانى از نظر ظاهر نیز دربردارد که در فرازهائى از خطبه 23 نهج البلاغه با تعبیرات بسیار پرمعنا و زیبایى، به آن اشاره شده است.
مهم این است که انسان، بتواند این پیوند را محکم کند و با کارهاى اشتباه موجب قطع آن نشود. انسان باید هنگام نعمت و آرامش به آنها نیکى کند، تا در هنگام بروز مصیبت و ظهور بحران ها و طوفان ها، به حمایت او برخیزند. حقیقت این است که غلبه بر بسیارى از مشکلات زندگى کار یک فرد نیست و حمایت گروه یا گروه هایى را مى طلبد. حال چه کسى بهتر از اقوام و بستگان و خویشاوندان هستند که هم یکدیگر را به خوبى مى شناسند و هم پیوندِ خون و عاطفه، آنها را به هم مربوط ساخته است؟! امّا افسوس که بسیارى از افراد همین که به نوایى رسیدند، همه این مسائل را فراموش کرده و از آنان فاصله مى گیرند و این ذخایر روز بیچارگى را از دست داده و سنگر خود را در برابر حوادث سخت، در هم مى شکنند. تعبیرات لطیفى که در روایات آمده است دقیقاً ناظر به همین معانى است.
در حدیثى از امام صادق(علیه السلام) مى خوانیم: «صِلَةُ الرَّحِمِ وَ حُسْنُ الْجِوارِ، یُعَمِّرانِ الدّیارَ وَ یَزیدانِ فِی الاَْعْمارِ»؛ (صله رحم و پیوند با خویشاوندان و نیکى با همسایگان، خانه و شهرها را آباد و عمرها را زیاد مى کند). (1)
در حدیث دیگرى از امام باقر(علیه السلام) مى خوانیم که فرمود: «صِلَةُ الاَْرحامِ وَ حُسنُ الْجِوارِ، زیادَةً فِی الاَْموالِ»؛ (صله رحم و نیکى با همسایگان، سرمایه ها را فزونى مى بخشد).(2)
در روایت دیگرى از همان امام همام(علیه السلام) چنین آمده است: «صِلَةُ الأَرْحامِ تُزَکَّی الاَْعمالُ و تُنْجِى الأَموالُ و تُرْفَعُ الْبَلْوى وَ تُیَسَّرُ الْحِسابُ وَ تُنْسى فِی الاْجَلِ»؛ (صله رحم، اَعمال انسان را پربار مى کند و اَموال او را نمو مى دهد و بلاها را برطرف ساخته و حساب قیامت را آسان مى کند و مرگ را به تأخیر مى اندازد). (3)
در مقابل قطع رحم و بریدن پیوندهاى خویشاوندى آثار دردناکى در زندگى انسان در دنیا و مجازات سختى در آخرت براى او دارد.
این سخن را با حدیث دیگرى از رسول خدا(صلى الله علیه وآله وسلم) پایان مى دهیم، در این حدیث آمده است: «أَخْبَرَنی جبْرئیلُ إنَّ ریحَ الْجَنَّةَ تُوجَدُ مِنْ مَسیرةِ أَلْفِ عام ما یَجِدُها عاقٌّ وَ لاقاطِعُ رَحِم وَلاشَیْخُ زان»؛ (جبرئیل، به من خبر داد که بوى بهشت از هزار سال راه به مشام مى رسد، ولى سه گروه آن را احساس نمى کنند: کسى که عاق [پدر و مادر] باشد و کسى که رابطه خویش را با خویشاوندان قطع کند و پیرمردى که زنا کند). (4)
تعبیر فوق بسیار پرمعنا است و مفهومش این است که این سه گروه نه تنها وارد بهشت نمى شوند، بلکه هرگز نزدیک آن نیز نخواهند شد.
ممکن است سؤال شود که منظور از صله رحم چیست؟ منظور این است که پیوندِ محبّت برقرار باشد و در مشکلات به یارى هم بشتابند و از حال هم غافل نشوند و در شرایط مختلف به مقتضاى آن شرایط عمل کنند. حتّى گاه مى شود با یک سلام و یک تلفن بخشى از تکلیف صله رحم انجام مى گیرد.
در حدیثى از امیرمؤمنان على(علیه السلام) مى خوانیم که فرمود: «صِلُوا أرحامَکُمْ وَ لَو بِالتَّسلیمِ»؛ (صله رحم را به جا بیاورید، هر چند با یک سلام کردن باشد). (5)، (6)