آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

پیغمبر اکرم(ص) دو فرزند پسر داشت که هر دو در«مکّه» از دنیا رفتند. این موضوع زبان بدخواهان «قریش» را گشود و آنها پیامبر(ص) را «ابتر»؛ (بلا عقب) خطاب کردند. این سوره نازل شد و به طرز اعجازآمیزى به آنها خبر داد که: دشمنان او ابتر خواهند بود و برنامه اسلام هرگز قطع نخواهد شد. بشارتى که از یکسو، ضربه اى بود بر امیدهاى دشمنان اسلام و از سوى دیگر، تسلّى خاطرى بود به رسول اللّه(ص) که بعد از شنیدن این لقب زشت و توطئه دشمنان، قلب پاکش غمگین و مکدر شده بود.

مشهور این است، این سوره در «مکّه» نازل شده است، ولى بعضى احتمال «مدنى» بودن آن را داده اند.
این احتمال نیز داده شده است: این سوره دو بار نازل شده، یک بار در «مکّه» و بار دیگر در «مدینه»، ولى روایاتى که در شأن نزول این سوره وارد شده، قول مشهور را که این سوره «مکّى» است، تأیید مى کند.
در شأن نزول این سوره، مى خوانیم: «عاص بن وائل» که از سران مشرکان بود، پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) را به هنگام خارج شدن از مسجد الحرام ملاقات کرد، و مدتى با حضرت گفتگو نمود، گروهى از سران «قریش» در مسجد نشسته بودند، این منظره را از دور مشاهده کردند.
هنگامى که «عاص بن وائل» وارد مسجد شد، به او گفتند: با که صحبت مى کردى؟ گفت: با این مرد «ابتر»!.
این تعبیر را به خاطر این انتخاب کرد، که «عبداللّه» پسر پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) از دنیا رفته بود، و عرب کسى را که پسر نداشت «ابتر» (یعنى بلا عقب) مى نامید، و لذا «قریش» این نام را بعد از فوت پسر پیغمبر براى حضرت انتخاب کرده بود (سوره فوق نازل شد و پیغمبر اکرم (صلى الله علیه وآله) را به نعمت هاى بسیار و کوثر بشارت داد، و دشمنان او را ابتر خواند). (1)
توضیح این که: پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) دو فرزند پسر از بانوى اسلام «خدیجه» داشت: یکى «قاسم» و دیگرى «طاهر» که او را «عبداللّه» نیز مى نامیدند، و هر دو در «مکّه» از دنیا رفتند، و پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) فاقد فرزند پسر شد، این موضوع زبان بدخواهان «قریش» را گشود، و کلمه «ابتر» را براى حضرتش انتخاب کردند. (2)
آنها طبق سنت خود، براى فرزند پسر اهمیت فوق العاده اى قائل بودند، او را تداوم بخش برنامه هاى پدر مى شمردند، بعد از این ماجرا، آنها فکر مى کردند با رحلت پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) برنامه هاى او به خاطر نداشتن فرزند ذکور، تعطیل خواهد شد و خوشحال بودند.
قرآن مجید نازل شد و به طرز اعجازآمیزى در این سوره، به آنها پاسخ گفت، و خبر داد: دشمنان او ابتر خواهند بود، و برنامه اسلام و قرآن هرگز قطع نخواهد شد، بشارتى که در این سوره داده شده از یکسو، ضربه اى بود بر امیدهاى دشمنان اسلام، و از سوى دیگر، تسلّى خاطرى بود به رسول اللّه(صلى الله علیه وآله) که بعد از شنیدن این لقب زشت و توطئه دشمنان، قلب پاکش غمگین و مکدر شده بود. (3)