آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

آیه 62 سوره نور در مورد «حنظلة بن أبى عیاش» نازل شده که مى خواست در شب جنگ «أُحد» عروسى کند، لذا با اجازه پیامبر(ص) آن شب را نزد همسر خود ماند، و صبح با عجله و با همان حال وارد معرکه جنگ گردید و شهید شد. پیامبر(ص) فرمود: «فرشتگان را دیدم که «حنظله» را در میان آسمان و زمین غسل مى دهند». لذا به عنوان «غسیل الملائکه» نامیده شد. یا درباره مؤمنانی نازل شد که زمان حفر خندق، برای انجام کار خود از پیامبر(ص) اجازه می گرفتند و به محض انجام آن برمی گشتند بخلاف منافقان که بدون اجازه می رفتند.

در آیات (62 ـ 64) سوره «نور» می خوانیم: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللّهِ وَ رَسُولِهِ وَ إِذا کانُوا مَعَهُ عَلى أَمْر جامِع لَمْ یَذْهَبُوا حَتّى یَسْتَأْذِنُوهُ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَأْذِنُونَکَ أُولئِکَ الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَ رَسُولِهِ فَإِذَا اسْتَأْذَنُوکَ لِبَعْضِ شَأْنِهِمْ فَأْذَنْ لِمَنْ شِئْتَ مِنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمُ اللّهَ إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ * لا تَجْعَلُوا دُعاءَ الرَّسُولِ بَیْنَکُمْ کَدُعاءِ بَعْضِکُمْ بَعْضاً قَدْ یَعْلَمُ اللّهُ الَّذِینَ یَتَسَلَّلُونَ مِنْکُمْ لِواذاً فَلْیَحْذَرِ الَّذِینَ یُخالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ أَنْ تُصِیبَهُمْ فِتْنَةٌ أَوْیُصِیبَهُمْ عَذابٌ أَلِیمٌ * أَلا إِنَّ لِلّهِ ما فِی السَّماواتِ وَ الاَْرْضِ قَدْ یَعْلَمُ ما أَنْتُمْ عَلَیْهِ وَ یَوْمَ یُرْجَعُونَ إِلَیْهِ فَیُنَبِّئُهُمْ بِما عَمِلُوا وَ اللّهُ بِکُلِّ شَیْء عَلِیمٌ»؛ (مؤمنان واقعى کسانى هستند که به خدا و رسولش ایمان آورده اند و هنگامى که در کار مهمى با او باشند، بى اجازه او جائى نمى روند، کسانى که از تو اجازه مى گیرند، به راستى به خدا و پیامبرش ایمان آورده اند، در این صورت، هر گاه براى بعضى کارهاى مهم خود از تو اجازه بخواهند، به هر یک از آنان که مى خواهى [و صلاح مى بینى] اجازه ده، و برایشان از خدا آمرزش بخواه که خداوند آمرزنده و مهربان است! * صدا کردن پیامبر را در میان خود، مانند صدا کردن یکدیگر قرار ندهید؛ خداوند کسانى از شما را که پشت سر دیگران پنهان مى شوند و یکى پس از دیگرى فرار مى کنتد مى داند. پس آنان که فرمان او را مخالفت مى کنند باید بترسند از این که فتنه اى دامنشان را بگیرد، یا عذابى دردناک به آنها برسد! * آگاه باشید که براى خداست آنچه در آسمان ها و زمین است؛ او مى داند آنچه را که شما بر آن هستید، و روزى را که به سوى او باز گردانده مى شوند؛ و آنها را از اعمالى که انجام دادند آگاه مى سازد؛ و خداوند به هر چیزى داناست).
شأن نزول:
درباره نخستین آیه مورد بحث، شأن نزول هاى گوناگونى نقل کرده اند:
در بعضى از روایات مى خوانیم: این آیه در مورد «حنظلة بن أبى عیاش» نازل شده است که مى خواست در همان شب که فرداى آن جنگ «أُحد» در گرفت، عروسى کند، پیامبر(صلى الله علیه وآله) با اصحاب و یاران مشغول به مشورت درباره جنگ بود، او نزد پیامبر(صلى الله علیه وآله) آمد و عرضه داشت: اگر پیامبر(صلى الله علیه وآله) به او اجازه دهد آن شب را نزد همسر خود بماند، پیامبر(صلى الله علیه وآله) به او اجازه داد.
صبحگاهان به قدرى براى شرکت در برنامه جهاد عجله داشت که موفق به انجام غسل نشد، با همان حال وارد معرکه کارزار گردید، و سرانجام شربت شهادت نوشید.
پیامبر(صلى الله علیه وآله) درباره او فرمود: «فرشتگان را دیدم که «حنظله» را در میان آسمان و زمین غسل مى دهند»!.
لذا بعد از آن به عنوان «غسیل الملائکه» نامیده شد.(1)
در شأن نزول دیگرى مى خوانیم: آیه در داستان جنگ خندق نازل گردید، در آن هنگام که پیامبر(صلى الله علیه وآله) با انبوه مسلمانان با سرعت مشغول کندن خندق در اطراف مدینه بودند، گروهى از منافقین به ظاهر در صف آنها بودند ولى کمتر کار انجام مى دادند، و تا چشم مسلمانان را غافل مى دیدند، بدون اجازه از پیامبر(صلى الله علیه وآله) آهسته به خانه هاى خود مى آمدند.
اما هنگامى که مسلمانان راستین مشکلى پیدا مى کردند، نزد پیامبر(صلى الله علیه وآله) آمده اجازه مى خواستند و به محض این که کار خود را انجام مى دادند باز مى گشتند و به حفر خندق ادامه مى دادند، تا از این کار خیر و مهم عقب نمانند، آیه فوق گروه اوّل را مذمت و گروه دوم را ستایش مى کند.(2)، (3)