آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

سوره رعد، پس از اشاره به حقّانیت و عظمت قرآن، به بیان آیات توحید و اسرار آفرینش مى پردازد؛ سپس به بحث معاد و مسؤلیت هاى مردم اشاره؛ و در ادامه از تسبیح رعد و وحشت آدمیان از برق و صاعقه و سجده آسمانیان و زمینى ها در برابر عظمت پروردگار بحث مى کند؛ بعد از آن بى خاصیت بودن بت ها را روشن می سازد؛ در ادامه، به وفاى به عهد، صله رحم، صبر و استقامت، انفاق و ترک انتقامجوئى دعوت مى کند و سرانجام سرگذشت دردناک اقوام یاغى را بیان کرده و با تهدید کفّار با تعبیراتى تکان دهنده، سوره را پایان مى بخشد.

سوره هاى مکى چون در آغاز دعوت پیامبر(صلى الله علیه وآله)و به هنگام درگیرى شدید با مشرکان نازل شده است، غالباً پیرامون مسائل عقیدتى مخصوصاً دعوت به توحید و مبارزه با شرک و اثبات معاد سخن مى گوید، در حالى که سوره هاى مدنى که پس از گسترش اسلام و تشکیل حکومت اسلامى نازل گردید، پیرامون احکام و مسائل مربوط به نظامات اجتماعى، طبق نیازمندى هاى جامعه، بحث مى کند.
سوره «رعد» که از سوره هاى مکى است نیز همین برنامه را تعقیب کرده است و پس از اشاره به حقّانیت و عظمت قرآن، به بیان آیات توحید و اسرار آفرینش که نشانه هاى ذات پاک خدا هستند، مى پردازد.
گاهى، از بر افراشتن آسمانهاى بى ستون سخن مى گوید و زمانى از تسخیر خورشید و ماه به فرمان خدا.
گاه از گسترش زمین و آفرینش کوهها و نهرها و درختان و میوه ها و زمانى از پرده هاى آرامبخش شب که روز را مى پوشاند.
و گاه دست مردم را مى گیرد و به میان باغهاى انگور و نخلستان و لابه لاى زراعتها مى برد و شگفتى هاى آنها را بر مى شمرد.
سپس به بحث معاد و زندگى نوین انسان و دادگاه عدل پروردگار مى پردازد.
و این مجموعه معرّفى مبدأ و معاد را به بیان مسؤلیت هاى مردم و وظائفشان و این که هر گونه تغییر و دگرگونى در سرنوشت آنها، باید از ناحیه خود آنان شروع شود، تکمیل مى کند.
دگر بار به مسأله توحید باز مى گردد و از تسبیح رعد و وحشت آدمیان از برق و صاعقه بحث مى کند، و زمانى از سجده آسمانیان و زمینى ها در برابر عظمت پروردگار.
سپس براى این که چشم و گوشها را بگشاید و اندیشه ها را بیدار کند و بى خاصیت بودن بت هاى ساخته و پرداخته دست بشر را روشن سازد، آنها را به اندیشه و تفکر دعوت مى کند و براى شناخت حق و باطل، مثال مى زند، مثال هائى زنده و محسوس و براى همه قابل درک.
و از آنجا که ثمره نهائى ایمان به توحید و معاد، همان برنامه هاى سازنده عملى است به دنبال این بحث ها، مردم را به وفاى به عهد و صله رحم و صبر و استقامت و انفاق در پنهان و آشکار و ترک انتقامجوئى دعوت مى کند.
دگر بار به آنها نشان مى دهد که زندگى دنیا ناپایدار است و آرامش و اطمینان جز در سایه ایمان به خدا، حاصل نمى شود.
و سرانجام دست مردم را مى گیرد، و به اعماق تاریخ مى کشاند و سرگذشت دردناک اقوام یاغى در سرکش گذشته و آنهائى که حق را پوشاندند، یا مردم را از حق بازداشتند به طور مشخص نشان مى دهد، و با تهدید کفّار با تعبیراتى تکان دهنده، سوره را پایان مى بخشد.
بنابراین، سوره «رعد» از عقاید و ایمان، شروع مى شود و به اعمال و برنامه هاى انسان سازى پایان مى یابد. (1)