آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

مدثر به معنی آرمیدن در بستر و جامه بر سر کشیدن است و اطلاق آن بر پیامبر(ص) بخاطر این است که از مشرکان، که بعد از مشورت با هم تصمیم گرفتند به کسانی که درباره پیامبر(ص) از آنها پرس و جو می کنند بگویند: ساحر است، سخت ناراحت بود و بیمارگونه در بستر آرمید. یا بعد از آنکه برای اولین بار بر پیامبر(ص) وحی شد نوعی ترس و لرز به حضرت دست داد و در بستر جامه به خود پیچید و یا منظور جامه نبوت است که بر تن کرد... .

در نخستین آیه از سوره «مدثر» مى خوانیم: (اى در بستر خواب آرمیده، و جامه خواب به سر کشیده)؛ «یا أَیُّهَا الْمُدَّثِّرُ». (1)
در این که: چرا پیامبر(صلى الله علیه وآله) در بستر آرمیده بود که این خطاب او را به قیام دعوت کرد؟ مفسران احتمالاًت زیادى داده اند:
1 ـ مشرکان عرب در آستانه موسم حج، جمع شدند و سران آنها مانند «ابوجهل»، «ابو سفیان»، «ولید بن مغیره»، «نضر بن حارث» و... به مشورت پرداختند که در برابر سؤالات مردمى که از خارج به «مکّه» مى آیند و جسته گریخته مطالبى درباره ظهور پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) شنیده اند، چه بگویند؟
اگر هر کدام بخواهند جواب جداگانه اى بدهند، یکى کاهنش خواند، دیگرى مجنون و دیگرى ساحر، این تشتّت آراء، اثر منفى خواهد گذاشت، باید با وحدت کلمه، به مبارزه تبلیغاتى بر ضد پیامبر(صلى الله علیه وآله) بر خیزند! بعد از گفتگو به اینجا رسیدند، بهتر از همه این است که: بگویند «ساحر» است؛ زیرا یکى از آثار پدیده «سحر» جدائى افکندن میان دو همسر و پدر و فرزند است و پیامبر با عرضه آئین اسلام، چنین کارى را انجام داده بود!
این سخن به گوش پیامبر(صلى الله علیه وآله) رسیده، سخت ناراحت شده، بیمار گونه، غمگین به خانه آمد و در بستر آرمید که آیات فوق نازل شده و او را دعوت به قیام و مبارزه کرد.
2 ـ این آیات، از نخستین آیاتى بود که بر پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) نازل شد؛ زیرا از «جابر بن عبداللّه» از پیامبر(صلى الله علیه وآله) نقل شده فرمود: من بر کوه حرا بودم که صدائى برخاست گفت: اى محمّد! «تو رسول خدائى»! به راست و چپ نگاه کردم، چیزى ندیدم، به بالاى سر نگاه کردم، فرشته اى را بر عرش در میان آسمان و زمین دیدم، ترسیدم، به سوى «خدیجه» بازگشتم و گفتم: مرا بپوشانید! مرا بپوشانید و آب سرد، بر من بریزید، در این هنگام بود که: جبرئیل نازل شد و«یا أَیُّهَا الْمُدَّثِّر» را آورد.
ولى با توجه به این که: آیات سوره بیانگر دعوت آشکار است، مسلّم مى شود: این آیات، حداقل بعد از سه سال دعوت پنهانى نازل شده و این با آنچه در روایت فوق آمده است، سازگار نیست، مگر این که گفته شود: چند آیه آغاز این سوره، در آغاز دعوت نازل شده و آیات بعد مربوط به چند سال بعد است!
3 ـ پیامبر(صلى الله علیه وآله) در حال خواب بود، و جامه بر خود افکنده بود، جبرئیل نازل شده او را بیدار کرد و این آیات را بر او خواند که بر خیز و بستر و خواب را کنار بگذار و به انجام رسالت پرداز.
4 ـ منظور از پوشیدن جامه، جامه ظاهرى نیست بلکه لباس نبوت و رسالت است، همانطور که درباره پرهیزگارى «لباس تقوا» گفته شده است.
5 ـ منظور از «مدثر» کسى است که در گوشه عزلت قرار گرفته و در انزوا و تنهائى به سر مى برند، بنابراین آیه مى گوید: از انزوا و عزلت به در آى و به انذار خلق و هدایت بندگان خدا پرداز. (2)
تفسیر اول از همه این تفسیرهاى پنجگانه مناسب تر به نظر مى رسد. (3)