آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

پیامبر(ص) در حدیبیه با مشرکان مکّه پیمانى امضاء کرد که هر کس از اهل مکّه به مسلمانان بپیوندد او را بازگردانند، اما اگر مسلمانانی اسلام را رها کرده و به مکّه بازگردد، مى توانند او را برنگردانند. در سرزمین حدیبیه زنى اسلام آورد و به مسلمانان پیوست، همسرش به پیامبر گفت: همسرم را به من بازگردان؛  آیه فوق نازل شد که زنان مهاجر را امتحان کنند. پیامبر(ص) مهر زن را پرداخت و فرمود: طبق قرارداد، تنها مردان را باز مى گردانند، نه زنان را.

در آیات (10 ـ 11) سوره «ممتحنة» می خوانیم: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا جاءَکُمُ الْمُؤْمِناتُ مُهاجِرات فَامْتَحِنُوهُنَّ اللّهُ أَعْلَمُ بِإِیمانِهِنَّ فَإِنْ عَلِمْتُمُوهُنَّ مُؤْمِنات فَلا تَرْجِعُوهُنَّ إِلَى الْکُفّارِ لا هُنَّ حِلٌّ لَهُمْ وَ لا هُمْ یَحِلُّونَ لَهُنَّ وَ آتُوهُمْ ما أَنْفَقُوا وَ لا جُناحَ عَلَیْکُمْ أَنْ تَنْکِحُوهُنَّ إِذا آتَیْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ وَ لا تُمْسِکُوا بِعِصَمِ الْکَوافِرِ وَسْئَلُوا ما أَنْفَقْتُمْ وَ لْیَسْئَلُوا ما أَنْفَقُوا ذلِکُمْ حُکْمُ اللّهِ یَحْکُمُ بَیْنَکُمْ وَ اللّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ * وَ إِنْ فاتَکُمْ شَیْءٌ مِنْ أَزْواجِکُمْ إِلَى الْکُفّارِ فَعاقَبْتُمْ فَآتُوا الَّذِینَ ذَهَبَتْ أَزْواجُهُمْ مِثْلَ ما أَنْفَقُوا وَ اتَّقُوا اللّهَ الَّذِی أَنْتُمْ بِهِ مُؤْمِنُونَ»؛ (اى کسانى که ایمان آورده اید! هنگامى که زنان با ایمان به عنوان هجرت نزد شما آیند، آنها را آزمایش کنید ـ خداوند به ایمانشان آگاه تر است ـ هرگاه آنان را مؤمن یافتید، آنها را به سوى کفار بازنگردانید؛ نه آنها براى کفار حلالند و نه کفار براى آنها حلال؛ و آنچه را همسران آنها [براى ازدواج با این زنان] پرداخته اند به آنان بپردازید؛ و گناهى بر شما نیست که با آنها ازدواج کنید هرگاه مَهرشان را به آنان بدهید؛ و زنان کافر را در همسرى خود نگه ندارید، حق دارید مَهرى را که پرداخته اید مطالبه کنید آن گونه که آنها حق دارند مَهر [زنانشان را] مطالبه کنند؛ این حکم خداوند است که در میان شما حکم مى کند، و خداوند دانا و حکیم است! * و اگر بعضى از همسران شما به سوى کفار بازگردند و شما در جنگى بر آنان پیروز شدید و غنائمى گرفتید، به کسانى که همسرانشان رفته اند، همانند مَهرى راکه پرداخته اند بدهید؛ و از [مخالفت] خداوندى که همه به او ایمان دارید بپرهیزید).
شأن نزول:
جمعى از مفسران، در شأن نزول این آیات چنین آورده اند: رسول خدا(صلى الله علیه وآله) در «حدیبیه» با مشرکان «مکّه» پیمانى امضاء کرد که یکى از مواد پیمان این بود:
هر کس از اهل «مکّه» به مسلمانان بپیوندد او را بازگردانند، اما اگر کسى از مسلمانان اسلام را رها کرده به «مکّه» بازگردد، مى توانند او را برنگردانند.
در این هنگام زنى به نام «سبیعه» اسلام را پذیرفت و در همان سرزمین «حدیبیه» به مسلمانان پیوست، همسرش خدمت پیامبر(صلى الله علیه وآله) آمده گفت: اى محمّد! همسرم را به من بازگردان؛ چرا که این یکى از مواد پیمان ما است و هنوز مرکب آن خشک نشده، آیه فوق نازل شد و دستور داد زنان مهاجر را امتحان کنند (ابن عباس مى گوید: امتحانشان به این بود که باید سوگند یاد کنند، هجرت آنها به خاطر کینه با شوهر یا علاقه به سرزمین جدید و یا هدف دنیوى نبوده بلکه تنها به خاطر اسلام بوده است).
آن زن سوگند یاد کرد که چنین است. در اینجا رسول خدا(صلى الله علیه وآله) مهریه اى را که شوهرش پرداخته بود و هزینه هائى را که متحمل شده بود به او پرداخت و فرمود: طبق این ماده قرارداد، تنها مردان را باز مى گردانند، نه زنان را.(1)، (2)