آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«ترتيل» به معنى «منظم بودن و مرتب بودن» است. ازپيامبر(ص) در مورد ترتيل قرآن نقل شده: «حروف و کلمات آن را کاملاً روشن ادا کنيد آن را با سرعت پشت سر هم نخوانيد، به هنگام برخورد با عجائب قرآن توقف کنيد و بينديشيد و دل ها را با آن تکان دهيد». و از ائمه نيز نقل شده: «آيات را با تأنّى و صداى زيبا بخوانيد و هنگام آيات دوزخ به خدا پناه بريد و هنگام آيات بهشت از خدا بهشت را بطلبيد».

واژه «ترتیل» از ماده «رَتَل» - بر وزن قمر-، به معنى «منظم بودن و مرتب بودن» است، لذا کسى که دندان هایش خوب و منظم و مرتب باشد، عرب به او «رتل الاسنان» مى گوید، روى این جهت، ترتیل به معنى پى در پى آوردن سخنان یا آیات روى نظام و حساب، گفته شده. بنابراین، جمله «وَ رَتَّلْناهُ تَرْتِیْلاً»(1) اشاره به این واقعیت است که: آیات قرآن گرچه تدریجاً و در مدت 23 سال نازل شده است، اما این نزول تدریجى، روى نظم و حساب و برنامه اى بوده، به گونه اى که در افکار، رسوخ کند، و دل ها را مجذوب خود سازد. در تفسیر کلمه «ترتیل» روایات جالبى نقل شده که: به بعضى از آنها ذیلاً اشاره مى کنیم: در تفسیر «مجمع البیان» از پیامبر(صلى الله علیه وآله) چنین نقل شده که: به «ابن عباس» فرمود: «اِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَرَتِّلْهُ تَرْتِیْلاً»؛ (هنگامى که قرآن را خواندى آن را با ترتیل بخوان). «ابن عباس» مى گوید پرسیدم: ترتیل چیست؟ پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمود: «بَیِّنْهُ تَبْیِیناً، وَ لا تَنْثُرْهُ نَثْرَ الدَّقَلِ (الرَّمْل) وَ لا تَهُذَّهُ هَذَّ الشِّعْرِ، قِفُوا عِنْدَ عَجائِبِهِ، حَرِّکُوا بِهِ الْقُلُوبَ، وَ لا یَکُونَنَّ هَمُّ أَحَدِکُمْ آخِرَ السُّورَةِ»؛ (حروف و کلمات آن را کاملاً روشن ادا کن، نه همچون خرماى خشکیده [یا ذرات شن] آن را پراکنده کن، و نه همچون شعر آن را با سرعت پشت سر هم بخوان، به هنگام برخورد با عجائب قرآن توقف کنید، و بیندیشید و دل ها را با آن تکان دهید، و هرگز نباید همت شما این باشد که: به سرعت سوره را به پایان رسانید). .نظیر همین معنى در «اصول کافى» از امیر مؤمنان على(علیه السلام) نقل شده است.(2) از امام صادق(علیه السلام) نیز چنین نقل شده: «التَّرْتِیْلُ اَنْ تَتَمَکَّثَ بِهِ وَ تَحْسُنَ بِهِ صَوْتَکَ، وَ اِذا مَرَرْتَ بِآیَة فِیْها ذِکْرُ النّارِ فَتَعَوَّذُ بِاللّهِ مِنَ النّارِ وَ اِذا مَرَرْتَ بِآیَة فِیْها ذرکْرُ الْجَنَّةِ فَاسْئَلِ اللّهَ الجَنَّةَ»؛ (ترتیل آن است که آیات را با تأنّى و با صداى زیبا بخوانى و هنگامى که به آیه اى برخورد مى کنى که در آن سخن از آتش دوزخ است، به خدا پناه بر، و هنگامى که به آیه اى مى رسى که در آن بیان بهشت است از خدا بهشت رابطلب)؛ یعنی اینکه خود را به اوصاف بهشتیان متصف کن و از صفات دوزخیان بپرهیز.(3)