آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

ساعة از نظر لغت، بخشى از زمان است، خواه کوتاه باشد یا طولانى و عسرة به معنى مشقت و سختى است. شدت گرمای تابستان، خشکسالی، همزمانی با فصل برداشت، فاصله زیاد میان مدینه تا تبوک، رویارویی با امپراطوری قدرتمند روم شرقی، کمبود مرکب و آذوقه و... باعث شده که از جنگ تبوک به ساعة العسرة تعبیر شود. ولى با تمام این اوصاف، مسلمانان غالباً روحیه قوى و محکم داشتند و على رغم تمام این مشکلات به سوى دشمن حرکت کردند و با این کار خود، درس بزرگى به مسلمین جهان در تمام قرون و اعصار دادند.

«ساعة» از نظر لغت، به معنى بخشى از زمان است، خواه کوتاه باشد یا طولانى، البته به زمان هاى خیلى طولانى ساعت گفته نمى شود، و «عسرة» به معنى مشقت و سختى است. تاریخ اسلام نشان مى دهد که مسلمانان هیچ گاه به اندازه جریان «تبوک» در فشار و زحمت نبودند؛ زیرا از طرفى حرکت به سوى «تبوک»، در موقع شدت گرماى تابستان بود، از سوى دیگر خشکسالى مردم را به ستوه در آورده بود، و از سوى سوم فصلى بود که مى بایست مردم همان مقدار محصولى که بر درختان بود جمع آورى، و براى طول سال خود آماده کنند. از همه اینها گذشته، فاصله میان «مدینه» و «تبوک» بسیار طولانى بود و دشمنى که مى خواستند با او روبرو شوند امپراطورى روم شرقى، یکى از نیرومندترین قدرت هاى جهان روز بود. اضافه بر اینها، مرکب و آذوقه در میان مسلمانان به اندازه اى کم بود که گاه ده نفر مجبور مى شدند به نوبت از یک مرکب استفاده کنند. بعضى از پیاده ها حتى کفش به پا نداشتند و مجبور بودند با پاى برهنه از ریگ هاى سوزان بیابان بگذرند. از نظر غذا و آب به قدرى در مضیقه بودند که گاهى یک دانه «خرما» را چند نفر به نوبت در دهان گرفته و مى مکیدند تا موقعى که تنها هسته آن باقى مى ماند، و یک جرعه آب را چند نفر مى نوشیدند. ولى با تمام این اوصاف، مسلمانان غالباً روحیه قوى و محکم داشتند و على رغم تمام این مشکلات به سوى دشمن همراه پیامبر(صلى الله علیه وآله) حرکت کردند و با این استقامت و پایمردى عجیب، درس بزرگى براى همه مسلمین جهان در تمام قرون و اعصار به یادگار گذاشتند. درسى که براى همه نسل ها کافى بود و وسیله پیروزى و غلبه بر دشمنان بزرگ، مجهز و خطرناک می باشد. [البته] شک نیست در میان مسلمانان، افرادى بودند که روحیه ضعیف ترى داشتند و همانها بودند که فکر بازگشت را در سر مى پروراندند، که قرآن از آن تعبیر به «مِنْ بَعْدِ ما کادَ یَزیغُ قُلُوبُ فَریق مِنْهُم»(1) کرده است (زیرا «یَزِیْغ» از ماده «زیغ»، به معنى تمایل و انحراف از حق به سوى باطل است). ولى روحیه عالى اکثریت و لطف پروردگار آنها را نیز از این فکر منصرف ساخت و به جمع مجاهدان راه حق پیوستند.(2)