آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

خداوند آیات و نشانه های عذاب را بر فرعونیان نازل کرد تا شاید متنبه شوند اما ایمان نیاوردند و گرفتار عذاب شدند. خشک سالی، طوفان ویرانگر، فرستادن ملخ  بر زراعت ها و درختان، مسلط ساختن قمل بر غلات برای فاسد کردن آنها و قورباغه بر خانه ها و سفره ها جزئی از عذاب ها بود. همچنین مسلط کردن خون بر آنها با خون دماغ شدن یا رنگ خون گرفتن رود نیل از دیگر عذاب ها علیه فرعونیان بود.

خداى متعال در مراحل متعددى بر قوم فرعون آیات و نشانه هاى خود را اگر چه بصورت عذاب بود بر آل فرعون نازل فرمود شاید که آنها متنبه گردند اما متأسفانه آنها هیچ گاه ایمان نیاوردند. خداى متعال آنها را ابتدا گرفتار خشک سالى کرد و سپس مجازات هاى سخت تر و شدیدتر که به صورت پى در پى و کوبنده بر آنها نازل مى شد گرفتار ساخت، که در آیه 133 سوره «اعراف» به آن اشاره شده است. نخست مى فرماید: (طوفان را بر آنها فرستادیم)؛ «فَأَرْسَلْنا عَلَیْهِمُ الطُّوفانَ».
«طوفان» از ماده «طوف» (بر وزن خوف) به معنى موجود گردنده و طواف کننده است، سپس به هر حادثه اى که انسان را احاطه کند، طوفان گفته شده، ولى در لغت عرب، بیشتر به سیلاب ها و امواج گردنده و کوبنده اى گفته مى شود که خانه ها را ویران مى کند و درختان را از ریشه برمى کند (اگر چه در زبان فارسى امروز، طوفان، بیشتر به بادهاى شدید و کوبنده اطلاق مى گردد).
پس از آن، مى فرماید: (ملخ را بر زراعت ها و درختان آنها، مسلط ساخته)؛ «وَ الْجَرادَ».
در روایات وارد شده است، آن چنان ملخ به جان درختان و زراعت ها افتاد که همه را از شاخ و برگ خالى کرد، حتى بدن آنها را نیز آزار مى داد آن چنان که داد و فریاد آنها بلند شده بود.(1)
هر بار که بلائى فرا مى رسید، دست به دامن موسى(علیه السلام) مى زدند، تا از خدا بخواهد رفع بلا کند، بعد از طوفان و ملخ خوارگى نیز همین تقاضا را کردند، و موسى(علیه السلام) پذیرفت و بلا برطرف شد، ولى باز دست از لجاجت خویش برنداشتند.
بار سوم (قمل را بر آنها مسلط ساخت)؛ «وَ الْقُمَّلَ».
در این که منظور از «قُمَل» چیست؟ میان مفسران گفتگو است، ولى ظاهر این است که یک نوع آفت نباتى بوده که به غلات آنها افتاد، و همه را فاسد کرد.
هنگامى که امواج این بلا فرو نشست و باز ایمان نیاوردند، بار دیگر، (نسل قورباغه را آن چنان افزایش دادیم که به صورت یک بلا زندگى آنها را فرا گرفت)؛ «وَ الضَّفادِعَ».(2)
همه جا قورباغه هاى بزرگ و کوچک، حتى در خانه ها، اطاق ها و سفره ها و ظروف غذا مزاحم آنان بودند، آن چنان که دنیا بر آنان تنگ شد ولى باز در برابر حق زانو نزدند و تسلیم نشدند.
در این هنگام، (خون را بر آنها مسلط نمودیم)؛ «وَ الدَّمَ».
بعضى گفته اند بیمارى «رعاف» (خون دماغ شدن) به صورت یک بیمارى عمومى درآمد و همگى گرفتار آن شدند.
ولى بیشتر روات و مفسران گفته اند: رودخانه عظیم نیل به رنگ خون درآمد، آن چنان که براى هیچ مصرفى قابل استفاده نبود!(3)
و در پایان مى فرماید: (این آیات و معجزات آشکار و نشانه هاى حقانیت موسى را به آنها نشان دادیم، اما آنها در برابر آن تکبر ورزیدند و از قبول حق سر باز زدند و جمعیت مجرم و گنهکارى بودند)؛ «آیات مُفَصَّلات فَاسْتَکْبَرُوا وَ کانُوا قَوْماً مُجْرِمینَ».
در بعضى از روایات مى خوانیم: هر کدام از این بلاها، در یکسال واقع مى شد یعنى یکسال طوفان و سیلاب، سال دیگر ملخ خوارگى، و سال بعد آفات نباتى و همچنین.(4)
ولى در بعضى دیگر از روایات مى خوانیم: میان هر یک از اینها با دیگرى یک ماه بیشتر فاصله نبود.(5)
در هر حال شک نیست که در فواصل مختلف و جدا از یکدیگر (چنان که قرآن مى فرماید مفصلات) صورت گرفت، تا مهلت کافى براى تفکر و تنبه و بیدارى داشته باشند.
قابل توجه این که: در روایات مى خوانیم: این بلاها تنها دامان فرعونیان را مى گرفت و بنى اسرائیل از آن برکنار بودند.(6)
شک نیست که این یک نوع اعجاز بوده، اما قسمتى از آن را مى توان با توجه به نکته زیر توجیه علمى نمود؛ زیرا:
مى دانیم: در کشورى با مشخصات مصر، بهترین نقطه زیبا و مورد توجه همان دو طرف شط عظیم نیل بوده است که در اختیار فرعونیان و قبطى ها قرار داشت، قصرهاى زیبا، خانه هاى مجلل و باغ هاى خرم و مزارع آباد را در همین منطقه مى ساختند و طبعاً به بنى اسرائیل که بردگان آنها بودند، از زمین هاى دور افتاده و بیابان ها و نقاط کم آب، سهمى مى رسید.
طبیعى است هنگامى که طوفان و سیلاب برخاست، از همه نزدیک تر به کام خطر دو طرف شط عظیم نیل بوده، و همچنین قورباغه ها از شط برمى خاستند و اثر خونابه شدن شط قبل از همه در خانه هاى فرعونیان نمایان مى شد، و اما ملخ و آفات نباتى نیز در درجه اول متوجه نقاط سرسبزتر و پربرکت تر مى شود.
آنچه در آیات فوق گفته شد، در «تورات» کنونى، نیز آمده است، ولى تفاوت هاى قابل ملاحظه اى با محتویات قرآن دارد (به سفر خروج، فصل هفتم تا دهم تورات مراجعه کنید).(7)