آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

خداوند فرار از قیامت را ناممکن دانسته و طبق آیه 33 سوره الرحمن می فرماید؛ هيچ كس توان فرار از دادگاه عدل خدا و پیامدهاى آن را ندارد، نه در دنیا و نه در آخرت؛ زیرا هر جا برود ملک خدا و محل حکومت او است، «وَ لایُمْکِنُ الْفِرارُ مِنْ حُکُومَتِکَ». در قیامت هفت گروه عظیم از فرشتگان اطراف جن و انس را فرا می گیرد و منادى صدا مى زند: اى جمعیت جن و انس اگر مى توانید از اقطار آسمانها و زمین بگذرید، اما هرگز نمى توانید، جز با قدرت الهى.

پاسخ این سؤال در آیه 33 سوره «الرحمن» آمده است، خداوند مى فرماید: (اى جمعیت جن و انس! هرگاه به راستى مى خواهید از مجازات و کیفر الهى برکنار مانید اگر مى توانید از مرزهاى آسمانها و زمین بگذرید، و از حیطه قدرت او خارج شوید، ولى هرگز قادر بر این کار نیستید، مگر با نیروئى الهى، و چنین نیروى الهى نیز در اختیار شما نیست)؛ «یا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَنْ تَنْفُذُوا مِنْ أَقْطارِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ فَانْفُذُوا لاتَنْفُذُونَ إِلاّ بِسُلْطان».
به این ترتیب، شما هرگز یاراى فرار از دادگاه عدل خدا و پیامدهاى آن را ندارید، هر جا بروید ملک خدا است، و هر کجا باشید محل حکومت او است، آرى، این موجود ضعیف و ناتوان کجا مى تواند از عرصه قدرت خداوند بگریزد؟ همان گونه که امیر مؤمنان على(علیه السلام) در دعاى روح پرور «کمیل» عرضه مى دارد: «وَ لایُمْکِنُ الْفِرارُ مِنْ حُکُومَتِکَ».
در این که آیه فوق، مربوط به قیامت است، یا دنیا، و یا هر دو؟ در میان مفسران گفتگو است، و چون آیات قبل و بعد از آن، ناظر به رویدادهاى سراى دیگر است، به نظر مى رسد که این آیه نیز مربوط به فرار از چنگال عدالت الهى در قیامت باشد.
ولى بعضى، با توجه به جمله «لاتَنْفُذُونَ إِلاّ بِسُلْطان»؛ (نمى توانید بگذرید مگر با قدرت و نیرو) آن را اشاره به مسافرت هاى فضائى بشر دانسته اند که قرآن شرط آن را داشتن سلطه علمى و صنعتى بر این کار دانسته است.
این احتمال نیز داده شده که هم ناظر به رستاخیز باشد و هم ناظر به دنیا، یعنى نه در اینجا قادرید بدون قدرت در اقطار آسمان نفوذ کنید، و نه در آنجا، منتها در اینجا وسیله محدودى در اختیار شما قرار دارد، اما در آنجا هیچ وسیله اى نیست.
بعضى نیز تفسیر چهارمى براى آن گفته اند که منظور: نفوذ فکرى و علمى در اقطار آسمانها است که با قدرت استدلال براى بشر، امکان پذیر است.
ولى تفسیر اول از همه مناسب تر به نظر مى رسد و مؤید آن، بعضى از اخبارى است که در منابع اسلامى در این زمینه نقل شده، از جمله در حدیثى از امام صادق(علیه السلام) مى خوانیم: «روز قیامت، خداوند بندگان را در محل واحدى جمع مى کند و به فرشتگان آسمان پائین وحى مى فرستد: فرود آئید، آنها که دو برابر جمعیت روى زمین از جن و انس هستند فرود مى آیند، سپس اهل آسمان دوم، که آنها نیز دو برابر همه مى باشند فرود مى آیند و به همین ترتیب فرشتگان هفت آسمان فرود مى آیند و همچون هفت حجابى گرداگرد انس و جن را احاطه مى کنند، اینجاست که منادى صدا مى زند: اى جمعیت جن و انس اگر مى توانید از اقطار آسمانها و زمین بگذرید، اما هرگز نمى توانید، جز با قدرت الهى، و در اینجا مى بینند اطراف آنها را هفت گروه عظیم از فرشتگان فرا گرفته اند (و راهى براى فرار از چنگال عدالت نیست)»، (1) جمع میان تفاسیر نیز امکان پذیر است.(2)