آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

خداوند به مومنین مژده می دهد که اگر فرزندانشان در ایمان از آنها پیروى کنند ما این فرزندان را در بهشت، به آنها ملحق مى کنیم، یعنی این گونه افراد، اگر از نظر عمل، کوتاهى و تقصیراتى داشته باشند، خداوند به احترام پدران صالح، آنها را مى بخشد و ترفیع مقام مى دهد، و به درجه آنان مى رساند، بى آنکه از عمل آنها چیزى بکاهد و این موهبتى بزرگ براى پدران و فرزندان است.

با اندکى تأمل در آیه 21 سوره «طور» که مى فرماید:(کسانى که ایمان آوردند، و فرزندانشان به پیروى از آنها ایمان اختیار کردند، ما فرزندانشان را در بهشت، به آنها ملحق مى کنیم، بى آنکه از عمل آنها چیزى بکاهیم)؛ «وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ اتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّیَّتُهُمْ بِإِیمان أَلْحَقْنا بِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَ ما أَلَتْناهُمْ مِنْ عَمَلِهِمْ مِنْ شَیْء» درمى یابیم که منظور از «ذریه»، فرزندان بالغى است که در مسیر پدران گام برمى دارند، در ایمان از آنها پیروى مى کنند، و از نظر مکتبى به آنها ملحق مى شوند.
این گونه افراد، اگر از نظر عمل، کوتاهى و تقصیراتى داشته باشند، خداوند به احترام پدران صالح، آنها را مى بخشد و ترفیع مقام مى دهد، و به درجه آنان مى رساند، و این موهبتى است بزرگ براى پدران و فرزندان. (1)
ولى جمعى از مفسران، «ذُرِّیَّه» را در اینجا به معنى اعم تفسیر کرده اند، به طورى که اطفال خردسال را نیز شامل مى شود، اما این تفسیر با ظاهر آیه سازگار نیست؛ زیرا تبعیت در ایمان، دلیل بر رسیدن به مرحله بلوغ یا نزدیک آن است.
مگر این که گفته شود: اطفال خردسال در قیامت به مرحله بلوغ مى رسند، و آزمایش مى شوند، هر گاه از این آزمایش پیروز درآیند، ملحق به پدران مى شوند.
به هر حال، از آنجا که ارتقاء این فرزندان به درجه پدران، ممکن است این توهم را به وجود آورد که از اعمال پدران برمى دارند و به فرزندان مى دهند، به دنبال آن آمده است: «وَ ما أَلَتْناهُمْ مِنْ عَمَلِهِمْ مِنْ شَیْء»؛ (ما چیزى از اعمال آنها نمى کاهیم). (2)
«ابن عباس» از پیغمبر گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله) نقل مى کند که فرمود: «اِذا دَخَلَ الرَّجُلُ الْجَنَّةَ سَأَلَ عَنْ اَبَوَیْهِ وَ زَوْجَتِهِ وَ وَلَدِهِ، فَیُقالُ لَهُ اِنَّهُمْ لَمْ یَبْلُغُوا دَرَجَتَکَ وَ عَمَلَکَ، فَیَقُولُ رَبِّ قَدْ عَمِلْتُ لِی وَ لَهُمْ فَیُؤْمَرُ بِاِلْحاقِهِمْ بِهِ»؛ (هنگامى که انسان وارد بهشت مى شود، سراغ پدر و مادر و همسر و فرزندانش را مى گیرد، به او مى گویند: آنها به درجه و مقام و عمل تو نرسیده اند، عرض مى کند: پروردگارا! من براى خودم و آنها عمل کردم، در اینجا دستور داده مى شود که آنها را به او ملحق کنید). (3)
قابل توجه این که: در پایان آیه، مى افزاید: (هر کس در گرو و همراه اعمال خویش است)؛ «کُلُّ امْرِئ بِما کَسَبَ رَهِینٌ».
بنابراین تعجب ندارد که از اعمال پرهیزکاران و پاداش آنها چیزى کاسته نشود؛ چرا که این اعمال همه جا با انسان است، و اگر خداوند لطف و تفضلى درباره فرزندان متقین مى کند و آنها را به پرهیزگاران در بهشت ملحق مى سازد، این به معنى آن نیست که از پاداش اعمال آنها چیزى کاسته شود.
به این ترتیب، جمله «کُلُّ امْرِئ بِما کَسَبَ رَهِینٌ»، مفهومش این است که اعمال هر کسى ملازم و همراه او است و هرگز از او جدا نمى شود، خواه عمل نیک باشد یا بد؟ و به همین دلیل، «متقین» در بهشت با اعمال خویشند، و اگر فرزندانشان در کنار آنها قرار مى گیرند، به این معنى نیست که از اعمال آنها کاسته شود.
به هر حال، این جمله تأکیدى است بر این واقعیت که اعمال انسان هرگز از او جدا نمى شود و پیوسته در تمام مراحل و مواقف همراه او است! (4)