معناى تخيير حاكم شرع تعيين مقدار تعزير براساس هوى و هوس و اميال نفسانى نیست؛ كه از هر كس خوشش آمد مجازات سبكى براى وى در نظر گيرد، و حكم تعزير كسانى كه مورد تنفّر او هستند را سنگين تر صادر كند. بلكه بر وى لازم است با توجّه به امورى كه شرعاً موجب تخفيف يا تشديد جرم مى شود، مقدار تعزير را معيّن كند.

«عقل» قوه اى است كه صلاح و فساد را تشخيص مي دهد و حكم قاطع مى كند؛ و «عشق» ميل و كششى است كه در طبع انسان نسبت به چيزی وجود دارد. عقل چراغ راه است و عشق قوه حرکت؛ عقل به جلو نمى راند مگر با عشق و عشق بى عقل، طغيان شديد غرائز به سمت گناه است و چه بسا بدون عقل، شهوات و امیال منطقی جلوه مى کند. علماى اخلاق و فلاسفه بشر را تنها از راه عقل و با غذاى علم می پرورانند و عارفان و صوفيان او را با عشق تربيت می کنند، در حالی که براى سعادت بايد عشق و عقل همگام شوند.

طبعاً محدودیت ماده مرکز نزاع و تزاحم است، این وضع مخصوصاً در صورتى که توأم با احساس مسئولیت کافى نباشد، سبب فساد و خونریزى مى شود.  شاید هم پرونده سوء پیشینه انسانها، سبب بدگمانى فرشتگان نسبت به نسل آدم شد. لذا خداوند هم در پاسخ فرشتگان هرگز آن را انکار نفرمود، بلکه اشاره کرد در کنار این واقعیت، واقعیت هاى مهم ترى درباره انسان و مقام او وجود دارد که فرشتگان از آن آگاه نیستند!