او از فرزندان شجاع على(ع) است. که در جنگ جمل پرچم دار سپاه بود. وی نسبت به فرزندان حضرت فاطمه(س) بسیار متواضع بود. در واقعه کربلا امام حسین(ع) او را وصى خود در مدینه قرارداد و وصیتنامه خود را به او سپرد. وی هرگز ادّعاى امامت نکرد بلکه دیگران چنین نسبت هایى به او داده اند. او در سال 81 هجرى در سنّ 65 سالگى دار فانى را وداع گفت.

محمد حنفیه با اجازه امام حسین(علیه السلام)، به جهت پشتیبانی از ایشان در این قیام و رساندن اخبار مدینه به امام(ع)، در مدینه ماند.

امام حسین(ع) تصمیم خود را برای حرکت از مدینه همراه با اهل و عیال به اطلاع محمد حنفیه رساندند و ماندن برادرشان را در مدینه برای مطلع کردن حضرت را از وضعیت آنجا بلامانع دانستند. سپس امام(ع) وصیت نامه خود را نوشتند و به محمدبن حنفیه تحویل دادند و در آن بعد از شهادت به توحید و نبوت و معاد، اهداف قیام خود را در ضمن این امور تبیین کردند:
1- اصلاح در امّت پیامبر(ص). 2- امر به معروف و نهى از منکر. 3- رفتار کردن به روش حضرت رسول(ص) و حضرت علی(ع).