در «ولايت تكوينى» فرد بر اثر پيمودن راه بندگى به چنان قرب و كمال معنوى مي رسد كه به اذن الهى مي تواند در جهان تصرف و اعمال نظر كند. این توانایی، اكتسابى است؛ ولى مقامات بيان شده در «ولايت تشريعى» موهبتی خداوندى است كه پس از تحصيل يك سلسله زمينه ها، چيزى جز خواست خداوند در آن دخالت ندارد.

خداوند در مواردی امامت را در کودکی قرار داد تا مردم را امتحان كند و ثابت كند امامت او از جانب خداوند است و مقام و منزلت به لياقت است نه بزرگى سن؛ و دیگر اینکه حاكمان جور و ظلم امامت آنان را باور نكرده و آنها را به شهادت نرسانند.

از نظر قرآن، «سعادت» و «شقاوت»، اكتسابي است. خدا مى داند چه كسانى با ميل خود در طريق سعادت و چه كساني با ميل خود در مسير شقاوت گام مى نهند. پس اگر مردم مجبور به انتخاب اين راه باشند آن وقت علم خدا جهل خواهد شد. اگر ما محكوم به سعادت و شقاوت ذاتى باشيم تعليم و تربيت، آمدن پيامبران، نزول كتب آسمانى و كيفر و پاداش همگى بي فايده يا ظالمانه خواهد بود. اين انسان است كه راه شقاوت و سعادت را با امداد الهي و با پاى خود مى پيمايد.