مفهوم آزمايش و امتحان در مورد خداوند با آزمايش هاى ما بسيار متفاوت است. هدف از آزمايش الهى کشف حقیقت نیست؛ هدف «پرورش» و تربيت است، زیرا او به همه امور دانا است. اين يك قانون و «سنت» الهی است براى شكوفا ساختن استعدادهاى نهفته ی بندگان و نیز «اتمام حجت» به آنان.

امتحان يك سنّت الهى است كه در تمام امت هاى پيشين جارى بوده است و حتّى شامل انبياء بزرگ الهی نیز شده است. آنها نیز با شديدترين و سخت‏ ترين آزمايش ها روبرو بوده اند. این سنّت الهی نسبت به بندگان یكسان نیست؛ خداوند بعضی را با سختی و تلخی، گرسنگی و تهی دستی، یا بیماری و ناراحتی می آزماید و برخی را با مال و ثروت، قدرت و ریاست، یا خوبی و آسایش آزمایش می كند.

سبب ترقی جوامع سه عنصر فرهنگ، علم و ارزشهای انساني است که اسلام هر کدام از آنها را در سطح بالایی دارد. همچنین مسلمین قرنها در تمدن آفرینی و ایجاد نظامهای عالی اجتماعی بر همه برتری داشتند؛ پس اسلام مانع پیشرفت نیست. پس رفت مسلمین مربوط به درک غلط از مفاهیم دینی، تعطیل کردن برخی تعالیم اسلام، فراموشی مجاهدت های علمی، تعارضات اجتماعی - سیاسی و ظهور پدیده استعمار و... می باشد. مسیحیتی هم که مانع پیشرفت اروپاییها بود بواسطه تحریف و تفتیش عقاید کلیسای خرافی بود و قابل مقایسه با اسلام دانش گرا، نیست.