لازمه تکامل بشر، اختیار است. لازمه این اختیار، وقوع برخی جنایات از سوی ستمگران است که اسباب رنجش برخی از اولیای الهی را فراهم می سازد. خداوند بلافاصله آن گناهکاران را عقاب نمی کند؛ زیرا چنین عذاب فوری که جرأت بروز اراده و باطن شخص را می گیرد، موجب سلب اختیار می گردد. ثانیا خداوند با مهلت دادن به ستمگران، آنها را دچار «سنّت استدراج» می گرداند تا استحقاق حداکثر عذاب را در قیامت پیدا کنند. ضمن اینکه برخی از ستمگران بعد از اتمام حجت در همین دنیا نیز به عذاب الهی دچار شده اند.

برخی از افراد تصور می کنند جاودانگی گناهکاران در برابر گناهِ محدود با اصل عدالت سازگار نیست؛ در حالی که مجازات ابدى مخصوص افرادی است كه تمام روزنه هاى نجات را به روى خود بسته اند و عالماً و عامداً غرق در فساد شدند. از سویی بعضى مى گویند: مدت كيفر بايد به اندازه زمان گناه باشد؛ در حالی که مقدار زمان مجازات با كيفيت گناه تناسب دارد. از سویی كيفرهاى رستاخيز نتیجه و اثر عمل و خاصيت گناه است؛ لذا برابرى از نظر كمیت و كيفيت مطرح نخواهد بود، اى بسا عمل به ظاهر كوچكى كه اثرش يك عمر شكنجه می باشد.

اين سؤال مثل اين است كه كسى بگويد: آيا مى شود سد كرج را كه شايد مثلاً 20 سال طول كشيده تا ساخته شده يا بناء معظمى را كه 50 سال طول كشيده تا ساخته شده در یک آن با مختصر مواد منفجره نابود كنند؟ امام علی(ع) می فرمایند: «از آنچه خداوند با ابليس رفتار كرد پند و عبرت گيريد، در آن هنگام كه اعمال و عبادات طولانى و تلاش و كوشش هاى شش هزار ساله او به خاطر ساعتى تكبر ورزيدن بر باد داد، با اين حال چه كسى بعد از ابليس مى تواند از كيفر خدا در برابر انجام همان معصيت مصون بماند؟»