اهميت اسلام به علم و تعليم و تعلم سبب گرديد كه در مدّت كوتاهى كتاب هاى فراوانی در رشته هاى مختلف علمى تأليف و تصنيف شود كه بخشى به صورت ترجمه و بخشى به صورت تحقيقات جديد منتشر شد. دانشمندان غربى فصل مهمّى از تاريخ تمدن اسلام را به نهضت علمى مسلمين اختصاص داده و رشته هاى مختلف علوم را با ذكر نام دانشمندانِ هر يك از علوم برشمرده اند. به اعتراف صريح مورّخان غربى، نهضت علمى اروپا از نهضت علمى مسلمين مايه گرفته و اروپائيان در نهضت علمى، خود را مديون دانشمندان اسلامی می دانند.

عوامل متعددی سبب انحطاط مسلمانان شده، که می توان آنها را به عوامل درونی و بیرونی تقسیم کرد. 1- عوامل درونی: عواملی هستند که از ناحیه خود مسلمانان سبب انحطاط تمدن اسلامی گردیده است. همانند: ایجاد حکومت های موروثی مانند بنی امیه و بنی عباس، فقدان وحدت و ثبات لازم پس از رحلت پیامبر(ص)، وجود جنگ های مستمر، فرقه گرایی و انحرافات فکری و ... 2- عوامل بیرونی: که از ناحیه دشمنان اسلام و مسلمانان بود. مانند: پدیده استعمار اقتصادی، توطئه های مخالفان دین و پدیده استعمار فرهنگی، ظهور مغولان و ... .