پاسخ اجمالی:
دلالت منابع تاریخی بر جریان تولد حکیم بن حزام در کعبه قطعی نیست؛ این ادعا حدود سیصد سال بعد از تولد حکیم بن حزام، توسط افراد مجهولی نقل شده است و شواهد فراوانی وجود دارد که جعلی می باشد. این روایت مشکوک بدلیل اتهامات و شائبه های بسیاری مردود و غیر قابل پذیرش است. حافظ کنجی از علمای اهل سنت نیز می گوید: «امیر مؤمنان(ع) شب جمعه سیزده رجب، سال سی ام بعد از واقعه عام الفیل در داخل خانه خدا به دنیا آمد. کسی پیش از آن حضرت و بعد از آن، در داخل کعبه به دنیا نیامده است و این، از فضایل اختصاصی آن حضرت است که خداوند به جهت بزرگداشت مقامش به او عنایت کرده است».
پاسخ تفصیلی:
یکی از افتخارات غیر قابل انکار امام علی(علیه السلام) که شیعه و اهل سنت آن را نقل کرده اند تولد حضرت در کعبه می باشد. برخی برای اینکه این فضیلت امام علی(ع) را تحت الشعاع قرار دهند داستان تولد شخصی به نام «حکیم بن حزام» را در کعبه مطرح کرده اند. در حالی که به چند دلیل تولّد این شخص نه مورد پذیرش ونه قابل قیاس با تولد معجزه آمیز امام علی(ع) در کعبه می باشد.
مناقشه های جدی در سند و رجال و انگیزه های نقل حدیث حکیم بن حزام در کعبه:
دلالت منابع تاریخی بر جریان تولد حکیم بن حزام در کعبه قطعی نیست. این ادعا حدود سیصد سال بعد از تولد حکیم بن حزام، توسط افراد مجهولی نقل شده است و شواهد فراوانی وجود دارد که جعلی می باشد:
1. اولین کسی كه تولّد حکیم بن حزام در کعبه را نقل كرده، «زبير بن بكار» (متوفاي 256 هـ ق) است، که بعد از گذشت حدود سیصد سال از تولّد حکیم بن حزام چنین ادعایی را کرده است!(1) این جریان قبل از زبير بن بكار در هيچ كتابي از كتاب هاي اهل سنت نقل نشده و بعد از او نيز هر كس نقل كرده، از زبير بن بكار بوده است.
2. زبير بن بكار اين روايت را از «مصعب بن عثمان بن مصعب بن عروة بن الزبير بن العوام» نقل مي كند؛ «مصعب بن عثمان» شخصی مجهول بوده و در هيچ يك از كتاب هاي رجالي اهل سنت نیز نامي از او برده نشده است.
3. مصعب بن عثمان حدود دویست سال بعد از تولّد حکیم بن حزام به دنيا آمده است؛ چگونه است که هیچ کس غیر از مصعب طی این سالهای طولانی از این ماجرا مطلع نشده و مصعب با این فاصله زمانی از این نوع تولد مطلع شده و آن را نقل کرده است؟!
4. علاوه بر ضعف سند و مرسل بودن حدیث این ادعا، شاهد دیگری که بر جعلی بودن این ماجرا دلالت دارد، انگیزه راویان آن می باشد. حكيم بن حزام با خاندان زبير پسر عمو هستند، زیرا نسل حكيم بن حزام بن خويلد بن أسد بن عبد العزي و خاندان زبير به اسد بن عبد العزي مي رسند.(2) بنابراین طبیعى است راویان این حدیث که بى تردید از هواداران زبیر بودند، اخبار متواتر و تصریح مورّخان و محدّثان بر ولادت امام على(علیه السلام) درون کعبه و این که احدى قبل و بعد از او در آنجا متولد نشده، را نادیده بگیرند و ادعا کنند که جز حکیم بن حزام احدى در درون کعبه به دنیا نیامده است!(3) یعنی خاندان زبير به خاطر دوستي عمو زاده خود و به دلیل جهت گیری های آشکار و مغرضانه علیه خاندان اهل بيت(ع) این روایت را جعل کرده اند، کما اینکه افسانه های بسياری را به خاطر زير سؤال بردن فضائل اختصاصی امير مؤمنان(ع) جعل كرده اند.
3. مصعب بن عثمان حدود دویست سال بعد از تولّد حکیم بن حزام به دنيا آمده است؛ چگونه است که هیچ کس غیر از مصعب طی این سالهای طولانی از این ماجرا مطلع نشده و مصعب با این فاصله زمانی از این نوع تولد مطلع شده و آن را نقل کرده است؟!
4. علاوه بر ضعف سند و مرسل بودن حدیث این ادعا، شاهد دیگری که بر جعلی بودن این ماجرا دلالت دارد، انگیزه راویان آن می باشد. حكيم بن حزام با خاندان زبير پسر عمو هستند، زیرا نسل حكيم بن حزام بن خويلد بن أسد بن عبد العزي و خاندان زبير به اسد بن عبد العزي مي رسند.(2) بنابراین طبیعى است راویان این حدیث که بى تردید از هواداران زبیر بودند، اخبار متواتر و تصریح مورّخان و محدّثان بر ولادت امام على(علیه السلام) درون کعبه و این که احدى قبل و بعد از او در آنجا متولد نشده، را نادیده بگیرند و ادعا کنند که جز حکیم بن حزام احدى در درون کعبه به دنیا نیامده است!(3) یعنی خاندان زبير به خاطر دوستي عمو زاده خود و به دلیل جهت گیری های آشکار و مغرضانه علیه خاندان اهل بيت(ع) این روایت را جعل کرده اند، کما اینکه افسانه های بسياری را به خاطر زير سؤال بردن فضائل اختصاصی امير مؤمنان(ع) جعل كرده اند.
بر فرض تولد حکیم بن حزام در کعبه، امتیازی در نحوه تولد او وجود ندارد
برفرض ورود مادر حکیم بن حزام به کعبه، این ورود به صورت اتفاقی بوده و معجزه محسوب نمی شود و قابل قیاس با ورود مادر امام علی(علیه السلام) به کعبه که به طرز اعجازآمیزی بوده است، نمی باشد.
در بسیاری از نقل هایی که جریان ورود مادر حکیم بن حزام به کعبه ذکر شده است به این نکته اشاره شده است که درب کعبه بخاطر مناسبتی باز بوده و او به همراه برخی زنان قریش وارد کعبه شده است؛ اینکه در کعبه باز باشد و زن حامله ای از فرصت استفاده کند و وارد کعبه شود تا فرزندش در کعبه به دنیا آید نشانه توجه خداوند به آن زن و فرزند نیست؛ اما اگر زن حامله ای کنار کعبه باشد و دیوار آن شکافته شود و سه روز در کعبه باشد تا فرزند او در آنجا به دنیا آید، خبر از توجّه خدواند به آن مادر و فرزند می دهد و افتخار بزرگی است که تنها نصیب امام علی(ع) شده است و هرگز نصیب هیچ کسی نشده و نخواهد شد.(4)
برفرض ورود مادر حکیم بن حزام به کعبه، این ورود به صورت اتفاقی بوده و معجزه محسوب نمی شود و قابل قیاس با ورود مادر امام علی(علیه السلام) به کعبه که به طرز اعجازآمیزی بوده است، نمی باشد.
در بسیاری از نقل هایی که جریان ورود مادر حکیم بن حزام به کعبه ذکر شده است به این نکته اشاره شده است که درب کعبه بخاطر مناسبتی باز بوده و او به همراه برخی زنان قریش وارد کعبه شده است؛ اینکه در کعبه باز باشد و زن حامله ای از فرصت استفاده کند و وارد کعبه شود تا فرزندش در کعبه به دنیا آید نشانه توجه خداوند به آن زن و فرزند نیست؛ اما اگر زن حامله ای کنار کعبه باشد و دیوار آن شکافته شود و سه روز در کعبه باشد تا فرزند او در آنجا به دنیا آید، خبر از توجّه خدواند به آن مادر و فرزند می دهد و افتخار بزرگی است که تنها نصیب امام علی(ع) شده است و هرگز نصیب هیچ کسی نشده و نخواهد شد.(4)
تولد در کعبه، فضیلت اختصاصی امام علی(ع)
«علامه امینی» درباره ولادت امام علی(ع) در کعبه می گوید: «این حقیقتی آشکار است که شیعه و سنی در اثبات آن متفق هستند و احادیث آن متواتر و کتاب‌ها از آن لبریز است، پس ما از داد و فریاد یاوه سرایان و سخن گویان بى هدف، بعد از تصریح جمع زیادى از بزرگان شیعه و سنّى بر تواتر اتفاق این حادثه تاریخى، باکى نداریم».(5) وی سپس نام تعداد زیادی از علمای اهل سنت و شیعه را که به این مطلب تصریح کرده اند ذکر می کند.(6)
همچنین عالم مشهور اهل سنت، حاکم نیشابورى درباره فضیلت تولد امام علی(ع) در کعبه این چنین ادعای تواتر نموده است: «اخبار متواتر است که فاطمه بنت اسد، امیرالمؤمنین على بن ابى طالب را در درون خانه کعبه به دنیا آورد».(7)
مسعودی نیز به جریان تولد امام علی(ع) در کعبه اشاره کرده است.(8)
حافظ کنجی از علمای اهل سنت نیز می گوید: «ولد امیرالمومنین علی بن أبی طالب بمکه فی بیت الله الحرام لیله الجمعه لثلث عشره لیله خلت من رجب سنه ثلثین من عام الفیل و لم یولد قبله و لا بعده مولود فی بیت الله الحرام سواه إکراما له بذلک و إجلالا لمحله فی التعظیم»(9)؛ (امیر مؤمنان(ع) شب جمعه سیزده رجب، سال سی ام بعد از واقعه عام الفیل در داخل خانه خدا به دنیا آمد. کسی پیش از آن حضرت و بعد از آن، در داخل کعبه به دنیا نیامده است و این، از فضایل اختصاصی آن حضرت است که خداوند به جهت بزرگداشت مقامش به او عنایت کرده است).
ابن صباغ مالکی از علمای اهل سنت نیز در الفصول المهمه نزدیک به همین عبارات را آورده است.(10)
«علامه امینی» درباره ولادت امام علی(ع) در کعبه می گوید: «این حقیقتی آشکار است که شیعه و سنی در اثبات آن متفق هستند و احادیث آن متواتر و کتاب‌ها از آن لبریز است، پس ما از داد و فریاد یاوه سرایان و سخن گویان بى هدف، بعد از تصریح جمع زیادى از بزرگان شیعه و سنّى بر تواتر اتفاق این حادثه تاریخى، باکى نداریم».(5) وی سپس نام تعداد زیادی از علمای اهل سنت و شیعه را که به این مطلب تصریح کرده اند ذکر می کند.(6)
همچنین عالم مشهور اهل سنت، حاکم نیشابورى درباره فضیلت تولد امام علی(ع) در کعبه این چنین ادعای تواتر نموده است: «اخبار متواتر است که فاطمه بنت اسد، امیرالمؤمنین على بن ابى طالب را در درون خانه کعبه به دنیا آورد».(7)
مسعودی نیز به جریان تولد امام علی(ع) در کعبه اشاره کرده است.(8)
حافظ کنجی از علمای اهل سنت نیز می گوید: «ولد امیرالمومنین علی بن أبی طالب بمکه فی بیت الله الحرام لیله الجمعه لثلث عشره لیله خلت من رجب سنه ثلثین من عام الفیل و لم یولد قبله و لا بعده مولود فی بیت الله الحرام سواه إکراما له بذلک و إجلالا لمحله فی التعظیم»(9)؛ (امیر مؤمنان(ع) شب جمعه سیزده رجب، سال سی ام بعد از واقعه عام الفیل در داخل خانه خدا به دنیا آمد. کسی پیش از آن حضرت و بعد از آن، در داخل کعبه به دنیا نیامده است و این، از فضایل اختصاصی آن حضرت است که خداوند به جهت بزرگداشت مقامش به او عنایت کرده است).
ابن صباغ مالکی از علمای اهل سنت نیز در الفصول المهمه نزدیک به همین عبارات را آورده است.(10)
شیخ مفید در کتاب «الإرشاد فی معرفه حجج الله على العباد» راجع به فضیلت منحصر به فرد تولد حضرت می گوید: «غیر از امام علی(ع)، هیچ مولودی چه پیش از او و چه پس از او در خانه خدا (کعبه) زاییده نشده است و این به جهت اکرام و تجلیل از عظمت مقام آن حضرت از جانب خداوند متعال بوده است».(11)
و ... .
و ... .
در نتیجه تولد اعجاز آمیز امام علی(علیه السلام) در کعبه، فضیلتی منحصر به ایشان و غیر قابل انکار است که طبق اخبار متواتر و مستند بسیاری از اهل سنت و شیعه به قطعیت رسیده است، ولیکن روایت مشکوک تولّد شخصی به نام حکیم بن حزام در کعبه بدلیل اتهامات و شائبه های بسیاری مردود و غیر قابل پذیرش است. ولادت این شخص بر فرض صحت، به نحو عادی و ورود مادرش هنگام وضع حمل از درِ اصلی کعبه روی داده است، اما ولادت حضرت علی(ع) به نحو اعجاز و از طریق شکافته شدن دیوار کعبه و عدم توانایی ورود دیگران به آن، در مدت مهمانی سه روزه صورت گرفته است.
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.